• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De koning van Frankrijk onderzoeken

21 mei 2012 door Marc van Oostendorp Reageer

De filosoof Bertrand Russell (1872-1970) dacht zo’n honderd jaar geleden jarenlang na over een zin, maar had misschien niet voorzien dat er aan het begin van deze eeuw nog steeds over zou word nagedacht. Toch zag ik onlangs op een congres een presentatie van twee Hongaarse collega’s die er helemaal gewijd aan was en waar ik sindsdien over nadenk:

– De huidige koning van Frankrijk is kaal.

De vraag is: is deze zin nu waar of onwaar? Hij kan niet waar zijn, want er is nu eenmaal geen koning van Frankrijk. Maar als een zin onwaar is, verwacht je dat de ontkenning van die zin waar is (De huidige koning van Frankrijk is niet kaal), maar ook dat lijkt niet juist.

Russell dacht dat iedere zin waar of onwaar moet zijn, en probeerde daarom te bewijzen dat alle zinnen over de Franse koning onwaar zijn, omdat ze niet met de werkelijkheid corresponderen. Latere denkers vonden dat het beter is om verschil te maken tussen Russells zin en écht onware zinnen, zoals De koningin van Nederland is kaal. Russels zin is waar noch onwaar.

De volgende stap was dat bleek dat niet iedere zin over de koning dat ongemakkelijke gevoel geeft halverwege de waarheid te zitten. Sommige zijn veel duidelijker onwaar:

– De huidige koning van Frankrijk zit op deze stoel in de hoek van de kamer.
– De huidige koning van Frankrijk is deze week op staatsbezoek in Australië geweest.

Waarom is bijvoorbeeld die laatste zin nu duidelijker onwaar dan die van Russell, zelfs als je toevallig niet het staatsbezoekenschema van Australië in je hoofd hebt zitten? Volgens de filosofen had het er iets mee te maken dat we in deze zinnen een apart zelfstandig naamwoord hebben dat een welomschreven object in de echte wereld aanduidt (deze stoel, staatsbezoek in Australië deze week), aan de hand waarvan je de waarheid van de zin kunt controleren. Zelfs als je niet precies weet wie er allemaal ‘down under’ geweest is, kun je het uitzoeken en je weet dan eigenlijk wel zeker dat die koning daar niet bij was. De Russel-zin zegt alleen iets over iemand die niet bestaat, de andere zinnen ook over dingen die makkelijk te controleren zijn. Daarom horen die laatste zinnen meer tot ‘onze wereld’ en geven ze een duidelijker gevoel van onwaarheid.

Hopeloze filosofische haarkloverij? In de tijd van Russell zou je dat misschien kunnen zeggen, maar in deze tijd, waarin het steeds belangrijker wordt dat computers ook mensentaal begrijpen (bijvoorbeeld om razendsnel en met enig begrip voor ons in teksten te zoeken en zin en onzin te onderscheiden) kun je dat eigenlijk niet meer zeggen.

Alleen volstaat dan de methode niet meer die de filosofen sinds Russell gebruikten: ze bedachten een zin en gingen bij hun eigen gevoel te rade of hij nu wel of niet waar kon worden genoemd. Mijn Hongaarse collega’s hadden daarom in een experiment een groot aantal beweringen over de Franse koning voorgelegd aan gewone (Engelse) taalgebruikers. Hoewel de verschillen heel subtiel zijn, bleken de gevoelens van die proefpersonen zeer nauw aan te sluiten bij die van de filosofen. Ze bleken zelfs nog wat subtieler: er bleek een verschil te ontstaan tussen de volgende twee zinnnen:

– Over Sarkozy gesproken, de huidige koning van Frankrijk kwam onlangs bij hem eten.
– Over de huidige koning van Frankrijk gesproken, Sarkozy kwam onlangs bij hem eten.

De eerste zin is onwaarder dan de tweede; de tweede is ongemakkelijker dan de eerste. Dat klopt met wat de filosofen bedachten: de eerste zin gaat echt over Sarkozy en kan dus getoetst worden, met de tweede betreden we onmiddellijk het domein van de fantasie en is ‘waar’ of ‘onwaar’ niet meer van toepassing.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek, taal, taalfilosofie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d