Door Marc van Oostendorp
Er zijn woorden waarvan de betekenis overeenkomt met de vorm: kort is een kort woord, français een Frans woord en meerlettergrepig een woord met meer dan een lettergreep. Zo zijn er ook woorden die zichzelf tegenspreken zoals lang, französisch en eenlettergrepig.
Hoe zit het in dit verband met semantisch? Van oorsprong betekent het: betrekking hebbend op betekenis (of op de wetenschappelijke studie van betekenis). Een semantische discussie gaat bijvoorbeeld over de vraag wat het woord iedereen precies beduidt, het semantische verschil tussen bank en bank is dat het eerste slaat op een zitmeubel en het tweede op een financieel instituut.
De betekenis van het woord semantisch is echter aan het veranderen, althans in het algemene spraakgebruik. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de eerste alinea van de Voetnoot van Arnon Grunberg in de Volkskrant van afgelopen zaterdag:
Dit zijn geen revolutionaire, maar semantische tijden. François Hollande verklaarde tijdens de campagne dat de banken zijn vijanden zijn. Van deze vijandschap zal weinig overblijven.
De oude betekenis van semantisch is hier verdwenen: de mededeling ‘dit zijn betekenistijden’ raakt kant noch wal, en is ook duidelijk niet wat Grunberg bedoelt. Wat hij wil zeggen is: dit zijn tijden waarin aan de betekenis van woorden gemorreld wordt. ‘Semantische tijden’ zijn tijden van betekenisverandering, en het woord ‘semantisch’ betekent dus niet langer ‘betrekking hebbend op de vaststaande betekenis’, maar ‘betrekking hebbend op betekenisverandering’.
Kijk, dat is pas een echte semantische kwestie.
Semantisch betekende al: betrekking hebben op betekenis(of er een verschil in opvatting is of niet), vaststaand of verandering zijn gevolgen van semantiek geen oorzaak. In Grunbergs voorbeeld staat het ook daarvoor. Betreft dus geen betekenis verandering.
Koekoek
Hear Hear; Ik dacht exact hetzelfde tijdens het lezen, grappig dat weinig mensen dit vatten!
Nou, nee. De nieuwe betekenis van semantisch komt neer op semantisch belangrijk (wat een verandering in betekenis ook is) en daarmee bestaat de verenging van het betekenisbegrip uit een meer subjectieve benadering. En dat kan je eigenlijk met elke typering wel doen. Je verandert met taal je instelling. Eens dus met @fonolog
Je verbloemt je eigen onkunde Mient
Bedoelt u mijn eigen onkunde met betrekking tot de materie waarover het hier gaat of die waarmee ik kennis en inzichten probeer over te dragen? Mijn bedoeling was juist te etaleren waarom de ene partij naar mijn mening gelijk had en de andere niet.
Overigens lijkt een polemiek waartoe u uitnodigt hier minder op zijn plaats. Er is geen mens die met zijn ondeugden en onhandigheden te koop loopt. Die verbloemt men.
Maar ik leer graag van opmerkingen, zeker als die gemaakt zijn door degene van wie ik weet dat ze afkomstig zijn.