• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Liever een business school dan Sanskriet in 1913

26 juni 2012 door Marc van Oostendorp Reageer

De beroemde Zwitserse taalkundige Ferdinand de Saussure (1857-1913) zou het in onze tijd niet makkelijk hebben gehad: hij publiceerde de laatste dertig jaar van zijn leven maar heel sporadisch, en dan nog vooral korte artikeltjes in obscure feestbundels als een andere taalkundige jarig was, en had meestal niet meer dan een stuk of drie studenten in de collegezaal. Hij had het daarmee zwaar gekregen tijdens zijn functioneringsgesprekken.

De colleges over bijvoorbeeld vergelijkende Indo-Europese taalwetenschap begonnen soms wel met twintig studenten, maar die jaagde Saussure allemaal weg met zijn eisen dat ze allemaal eigenlijk wel Grieks én Latijn én Sanskriet én Oudgermaans moesten kennen. Desalniettemin zou hij uitgroeien tot de vader van het structuralisme, een manier van denken die niet alleen de taalwetenschap maar zo’n beetje alle geesteswetenschappen in de loop van de twintigste eeuw zouden schokken en veranderen.

Je zou er een prettige jammerklacht uit kunnen destilleren over het verval van de academie in de afgelopen honderd jaar: ach, aan het begin van de twintigste eeuw was die publicatiedruk er nog niet! En werd je nog niet afgerekend op je studentenaantallen! Uit de onlangs verschenen biografie van Saussure door John E. Joseph, een taalgeleerde uit Edinburgh, blijkt dat het toch wel een beetje anders is.

Zeker in de jaren vlak voor Saussures dood begon het Zwitserse ministerie van Onderwijs zich steeds meer met de gang van zaken te bemoeien: waarom moesten er eigenlijk hoogleraren Sanskriet zijn? Was het niet beter (nuttiger, eerlijker voor de belastingbetaler) om een business school te beginnen waar studenten nuttige dingen leerden waar zijzelf en de samenleving verder mee konden komen? Een maand voor Saussures dood begon de socialistische krant Le Génévois een lastercampagne tegen de hoogleraren aan de universiteit, die elite die maar een beetje van de samenleving zat te profiteren. Het eerste mikpunt was Ferdinand de Saussure.

Bovendien kun je je afvragen of er indertijd wel genoeg publicatiedruk op Saussure is geweest. Zijn beroemdste boek, de Cours (Cursus) verscheen posthuum en bestond uit uitgewerkte college-aantekeningen van een cursus Algemene Taalwetenschap die hij de laatste jaren van zijn leven gegeven had. Die cursus was alleen al belangrijk door de vragen die Saussure stelde en die de taalkunde nog steeds niet heeft opgelost. Als het Frans afkomstig is van het Latijn, hoe komt het dan dat er nooit een moment is geweest waarop mensen opstonden en zeiden: nu spreek ik Frans? Hoe kan een taal tegelijkertijd iets zijn wat afhankelijk is van de gaven van een individu én gedeeld worden door een gemeenschap?

Het is heel goed geweest dat hij zich in afzondering aan de ontwikkeling van zijn ideeën heeft kunnen wijden en zo het beeld dat we hebben van wat menselijke taal is, voor altijd verscherpt heeft. Hij heeft duizenden pagina’s aantekeningen nagelaten – maar was het niet beter geweest als iemand hem had gedwongen een en ander ook in paar goede artikelen of een boek neer te schrijven? Als hij iets minder allerlei merkwaardige hobby’s had nagejaagd (hij analyseerde het ‘Sanskriet’ van een Geneefs medium dat teksten doorkreeg uit het hiernamaals) en zich iets meer op zijn vak had gericht.

Ik ben ervan overtuigd dat we doorgeslagen zijn in de ‘objectiveerbare’ eisen die er aan moderne geleerden gesteld worden. Maar ik weet niet of het honderd jaar geleden nu zoveel beter was.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Ferdinand de Saussure, geschiedenis van de taalkunde, taalwetenschap

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Lucebert • Tajiri

Het licht is de liefde is niets
Een gat grijpt naar een ander gat
Het beeld bijt een beeld
De spiegel is bleek en bont

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d