• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ik zal wat hij wil vragen

16 augustus 2012 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

De zomervakantie zal wel voorbij zijn, want ik kreeg een e-mail van Hans, die Nederlandse les geeft aan een groepje buitenlandse studenten. Die zijn weer bij elkaar gekomen en hadden weer een ingewikkelde vraag bedacht:

Een cursist schreef Ik zal wat hij wil vragen in plaats van het juiste Ik zal vragen wat hij wil.
Haar argument was: Ik zal iets vragen is goed volgens ons taalgevoel en volgens de regel dat in een hoofdzin met een persoonsvorm + infinitief die infinitief naar het einde van de zin gaat.
(Eveneens, mutatis mutando: voltooid deelwoord ipv infinitief.)Als je iets vervangt door wat ik wil gaat het plotseling fout. Ik heb gezegd dat ik het jou zou vragen, maar dat mijn eigen idee is, dat de werkwoorden wil vragen achter elkaar geplaatst sterk de neiging hebben tot 1 zin te behoren met onderwerp hij.Die aantrekkingskracht tussen wil en vragen kun je ook kunstmatig overwinnen door een pauze in te lassen:Ik zal wat hij wil PAUZE vragen. Dat klinkt al een stuk acceptabeler.

Tja, wat moet ik antwoorden? Het is inderdaad zo: als het lijdend voorwerp een zelfstandig naamwoordsgroep is, of een voornaamwoord, dan staat het voor de infinitief (ik zal de weg vragen), maar als het lijdend voorwerp zelf weer een zin is, staat die zin eigenlijk altijd achteraan. Er is een omvangrijke wetenschappelijke literatuur over de vraag waarom dit zo is, maar ik betwijfel of Hans’ leerlingen daar wat aan hebben. Er zit geloof ik weinig anders op dan dit feit maar uit het hoofd te leren.

Het voorbeeld met die pauze deed me ineens inzien dat er nog een complicatie was die ik over het hoofd gezien had. Volgens mij kun je die zin wel zeggen, maar dringt zich daarbij een andere betekenis op.Of eigenlijk is het bovenstaande zinnetje dubbelzinnig:

– Ik zal hem vragen: ‘Wat wil jij?’ – Datgene wat hij wil dat ik vraag, zal ik vragen.

De eerste betekenis dringt zich meer op, maar de tweede kan in sommige contexten ook: “Ik ga de minister interviewen en de hoofdredacteur wil dat ik naar zijn kinderen vraag. ik vind dat een rare vraag, maar hij is de baas. Dus ik zal vragen wat hij wil.”

– Ik zal wat hij wil vragen.

eventueel met een pauze heeft juist veel sterker die tweede betekenis, misschien omdat de bijzin daar een ingesloten antecedent heeft (wat = datgene wat) en daarmee meer een zelfstandignaamwoordsgroep is:

Ik zal [de vraag die hij wil stellen] vragen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: syntaxis

Lees Interacties

Reacties

  1. Peter-Arno Coppen zegt

    16 augustus 2012 om 10:03

    Misschien ter aanvulling: er bestaat een miniatuurtje over die dubbelzinnigheid van dergelijke bijzinnen, naar aanleiding van de bekende dichtregel 'Lees maar, er staat niet wat er staat.' (http://www.neder-l.nl/bulletin/1999/07/990709.html)

    Voor de disambiguering heb ik later voorgesteld om het "vraagwoordpolaire" element 'in vredesnaam' te gebruiken (http://www.neder-l.nl/bulletin/1999/07/990709.html). Als je dat erbij zet, kun je alleen de afhankelijke vraag bedoelen en niet meer de betrekkelijke bijzin met ingesloten antecedent. De gangbare manier om die naar voren te halen is het ingesloten antecedent expliciteren:

    (1) Ik zal [wat hij in vredesnaam wil] vragen
    (2) Ik zal [datgene wat hij wil] vragen

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    16 augustus 2012 om 15:56

    Ah, ja, inderdaad. Ik herinnerde me vanochtend wel dat ik ooit iets gelezen had over die kwestie naar aanleiding van Nijhoff, maar om de een of andere reden associeerde ik dat niet met de miniatuurtjes, en ik kon het ook niet meer vinden.

    Beantwoorden
  3. Ingmar Roerdinkholder zegt

    19 augustus 2012 om 20:50

    Laatst merkte iemand hier op – ik weet niet meer bij welk stukje- dat men vaak 'oh' in plaats van 'o' (het tussenwerpsel) schrijft.
    Ik dacht dat dit Engelse invloed is, omdat in het Nederlands de -h juist de kortheid van de klinker aangeeft, bv. in goh, joh.
    Nu valt mijn oog hierboven op Marcs 'ah, ja…' Ik spreek dit ah zelf uit als lange aa, het rijmt zelfs op het erop volgende 'ja'.
    Maar volgens mij schrijft er niemand ooit 'a' zonder h in dit geval.
    Terwijl in bv. bah de h duidelijk weer de kortheid van de klinker aangeeft, net als in joh. Maar in het woordje 'tja' komt nooit een h voor, hoewel dit in mijn beleving ook meestal een korte a heeft.
    En hè is ook nooit heh, het twijfelachtigheidswoordje ù wordt juist weer wel als eh gespeld.
    Het zijn allemaal woorden met klanken die niet goed binnen het Nederlandse spellingssysteem passen en uitzonderingen zijn in het klanksysteem. Daarom zijn de regels hoe je ze moet schrijven ook niet duidelijk. Niet dat dat belangrijk is, maar wel interessant

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d