Wie wil weten hoe het zit met de retorische cultuur van Nederland, moet vooral luisteren naar het live-verslag van Radio 1 gisterenmorgen van de toespraak van de net herkozen president Barack Obama. Volgens sommigen was dit de beste toespraak die Obama ooit gaf. Voor de Nederlandse radioluisteraar werd de toespraak vertaald of samengevat door verslaggever Wessel (“Michelle heeft een kerstjurk aan”) de Jong.

Op het persoonlijke vlak veranderde de president van een gentleman in een hork (in blauw geef ik de vertaling van fragmenten van de oorspronkelijke speech van Obama van de NRC van gisteren, in het rood het commentaar van De Jong):

En ik zou nooit de man zijn die ik nu ben zonder de vrouw die twintig jaar geleden met me wilde trouwen. Laat ik dit in het openbaar zeggen. Michelle, ik heb nog nooit zo van je gehouden. 

Dit ga ik niet vertalen. Michelle natuurlijk een bedankje. Kon niet uitblijven. Láát eigenlijk, in de speech.

Ik ben nog nooit zo trots geweest om ook de rest van Amerika op onze first lady verliefd te zien worden.

Michelle, het hele land is op je verliefd. 

Sasha en Malia, onder onze ogen groeien jullie op tot twee sterke, slimme, mooie jonge vrouwen, net als jullie moeder. En ik ben zo trots op jullie. Maar daar zal ik het bij laten, want één hond is waarschijnlijk wel genoeg.

Sashha, en Malia, jullie groeien op voor de ogen van het land, worden net zo mooi als je moeder. Trots ben ik op jullie. Ik zeg het maar één keer.

Het grapje over de hond – bij de vorige verkiezingen had Obama zijn kinderen een puppy beloofd als hij zou winnen – verdwijnt misschien in het gejuich. Maar alles wat maar enigszins zweemt naar romantiek, naar grote woorden, wordt door De Jong systematisch afgevlakt.

Dat geldt niet alleen voor het persoonlijke. Wanneer Obama zijn campagneteam ‘de beste uit de geschiedenis van de politiek‘ noemt, vertaalt De Jong ‘geen bescheiden woorden hier‘:

Dank u dat u gedurende de hele route in mij bent blijven geloven, over elke berg en door elk dal.  

Dank je voor jullie vertrouwen.

Natuurlijk, tolken is heel moeilijk, je moet tegelijk praten en luisteren en De Jong is geen professionele tolk (waarom kan dat er eigenlijk niet vanaf, bij de omroep?) Hij vat daarom heel kort samen. Maar het interessante is wat er overblijft van Obama’s toespraak, wanneer je alleen De Jongs samenvatting achter elkaar zet. Dat lijkt me de prototypische Nederlandse toespraak. Hier is een fragment, zoek de 10 verschillen:

Democratie in een natie van 300 miljoen kan luid en vuil en gecompliceerd zijn. We hebben onze eigen meningen. Ieder van ons heeft diep gekoesterde overtuigingen. En wanneer we moeilijke tijden beleven, wanneer we grote beslissingen nemen als land, stimuleert dat noodzakelijkerwijs passies, wakkert het controverse aan. Dat zal na vanavond niet veranderen. En het zou ook niet moeten. De discussies die we hebben, zijn een teken van onze vrijheid, en we kunnen nooit vergeten dat mensen in verre landen op dit moment hun leven riskeren, alleen maar voor een kans om te argumenteren over de onderwerpen die ertoe doen, de kans om hun stem uit te brengen, zoals wij vandaag hebben gedaan.

Natuurlijk, democratie bedrijven met 300 miljoen mensen kan soms rommelig zijn. Het kan chaotisch zijn. Maar die ruzie die we hebben, dat is een teken van onze vrijheid. Er zijn mensen in landen die riskeren hun leven om discussie te kunnen voeren zoals wij dat doen in ons land. Wij kunnen dat gewoon.

 Maar ondanks al onze verschillen delen de meesten van ons bepaalde verwachtingen over de toekomst van Amerika.We willen dat onze kinderen opgroeien in een land waar ze toegang hebben tot de beste scholen en de beste leraren, een land dat zijn erfenis naleeft als de wereldleider in technologie en ontdekkingen en innovatie, met alle goede banen en nieuwe bedrijvigheid die volgen.

Ondanks alle geschillen, we hebben allemaal onze goede hoop voor Amerika. We willen de beste scholen, de beste leraren. Op het technisch vlak willen we aan de leiding blijven in de wereld, om banen te scheppen.

 We willen dat onze kinderen leven in een Amerika dat niet wordt belast met schuld, dat niet wordt verzwakt door ongelijkheid, dat niet wordt bedreigd door de destructieve kracht van een opwarmende planeet.

We willen geen land dat ten onder gaat aan zijn schulden, we willen ook niet ten onder gaan aan een opwarmende planeet.  

We willen een land doorgeven dat veilig is en gerespecteerd en bewonderd over de hele wereld, een natie die wordt verdedigd door het sterkste leger op aarde en de beste manschappen die deze wereld ooit heeft gekend, maar ook een land dat met vertrouwen voortbeweegt voorbij deze tijd van oorlog, om een vrede te creëren die is gebouwd op de belofte van vrijheid en waardigheid voor ieder mens.

We willen toch een land blijven met het sterkste leger ter wereld. We willen het sterkste land ter wereld blijven.  

Goed. De bekendste punten uit zijn verkiezingsspeeches. 

Hierna werd de uitzending van de toespraak afgebroken omdat men het bij de eindredactie kennelijk nu wel weer welletjes vond met al dat ingewikkelde gedoe en er moest worden overgeschakeld naar een verslaggever die zich in de zaal bevond en live verslag kon uitbrengen van het feit dat hij kippevel kreeg van de toespraak.