Intuinzinnen worden ze wel genoemd: zinnen waarbij er op een bepaald moment even iets knarst in je hoofd omdat je erachter komt dat je hem verkeerd aan het ontleden was. Hier zijn er een paar die ik her en der van het internet geplukt heb:
- De raad geeft een opsomming van leerstoelen Nederlands en Neerlandistiek is hierbij niet als afzonderlijke studie geteld.
- Experimenten met regen maken lijken succesvol.
- Jan legt het snoep op tafel in de kast.
- Jan vertelde het meisje dat de hond beet dat de man was weggegaan.
- Schepen vergaan in een storm zijn zelden verzekerd.
Bij minstens een paar van deze zinnen moet u op een bepaald moment even hebben een klein schokje hebben gevoeld. Dat schokje is zelfs in experimenten met hersenscans vaststelbaar. In de zin ‘Jan legt het snoep op tafel in de kast’ voelde u het waarschijnlijk net na het woordje in.
Wat was er aan de hand? Zodra je de eerste woorden van een zin hoort of leest, begin je de zin te ontleden. Na het werkwoord leggenweet je: er moeten nu twee zinsdelen komen: een lijdend voorwerp dat aanduidt wat er gelegd word, en een plaatsaanduiding die aangeeft waar dat ding komt te leggen.
Vervolgens hoor je ‘het snoep’ en het is duidelijk dat je het lijdend voorwerp te pakken hebt. Het volgende woord is opdat makkelijk een plaatsaanduiding kan vormen, dus maak je de structuur:
– Koos legt (het snoep) (op tafel)
Nu kom je bij het woord inen daar begint de verwarring. Waar moet je dat aanhechten? Het zou bij tafelkunnen horen; strikt genomen is een mogelijke betekenis van deze zin dat er een tafel in de kast staat, en dat Koos daar het snoep op legt. Maar dat is een weinig plausibele interpretatie.
Wat is er wel aan de hand? Dit is het moment dat je hersenen even oplichten, omdat ze koortsachtig proberen de fout te herstellen. Dan komen ze erachter dat de structuur die je tot dan toe hebt opgebouwd, misschien wat te haastig was gemaakt: ‘op tafel’ hoort niet bij leggen, maar bij ‘het snoep’. Je moet daarvoor de zin opnieuw structureren, zodat je krijgt:
– Koos legt (het snoep op tafel) (in de kast)
Iets soortgelijks is bij al die zinnen aan de hand: bij al die zinnen kom je op een bepaald moment op een woord waar je merkt dat het geen logische plaats meer heeft in de interpretatie van de zin die je tot op dat moment had opgebouwd, en moet je terug. De zinnen worden daarom ook wel intuinzinnengenoemd: je bent erin getuind. (Het werkt trouwens nog iets beter wanneer je mensen de woorden een voor een laat zien, zodat ze geen overzicht hebben over wat er nog moet komen.)
Nu ben ik op zoek naar meer van dit soort intuinzinnen. Weet iemand er nog een?
Er zijn een aantal twitteraccounts die regelmatig van dit soort zinnen plaatsen. @taalmissers is er zo een. Loop hun timeline maar eens door. https://twitter.com/taalmissers
Dat soort accounts volg ik wel min of meer, maar dit soort zinnen zie ik niet vaak tegenkomen. Het gaat natuurlijk strikt genomen niet om 'missers'. Een goede intuinzin is wel degelijk grammaticaal, alleen word je als lezer even op het verkeerde been gezet.
Dat een bewust gemaakte intuinzin geen missers zijn maar juist een vorm van spelen met taal ben ik met je eens.
Toch kunnen de zinnen die onbewust (?) zijn ontstaan zeker ook mooi zijn. Al is het natuurlijk lastig in te schatten of iets bewust zo bedoeld is, of toevallig die mooie of grappige dubbele lading heeft.
Wat een leuke vertaling van garden path sentence zeg! Misschien helpen deze:
De oude stal van de dominee maar werd gepakt.
Het plastic bezit van allemaal de beste eigenschappen.
Het kindje vertelde dat het snoep erg lekker vond.
De modellen die we zagen lopen we nog eens na.
De poëzie zit vol met 'intuinzinnen': overal waar enjambement wordt toegepast.
De leiding van de school moest nodig doorgespoeld worden.
Niet een echt goed voorbeeld, maar vooruit:
Voor het Westen was het al geruime tijd duidelijk dat Mali in een neerwaartse spiraal was beland, de jihadisten infiltreerden en dat het regeringsleger te zwak was.
Je zult wel geen Engelse voorbeelden kunnen gebruiken, maar deze intuinzin trof ik zojuist in het wild aan:
"Neurophysiological computing goes beyond outward evidence of emotion and attempts to identify concealed emotions through the visualization of patterns of brain activity."
Ik vatte attempts bij eerste lezing als een zelfstandig naamwoord op.
Beetje laat, maar de Volkskrant had deze week 2 mooie intuinkoppen. De eerste weet ik niet meer helemaal letterlijk, maar had de strekking: 'Egyptische staat op instorten'. Vanmorgen: 'Jeugdzorgorganisatie onder verscherpt toezicht: te veel risico voor pupillen'