• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (30): [f]

20 maart 2013 door Marc van Oostendorp 5 Reacties



door Marc van Oostendorp
[f] De f maak je door je boventanden iets boven je onderlip te houden en door het spleetje dat zo ontstaat de lucht naar buiten te persen. Er ontstaat zo een ruisachtig geluid en de [f] wordt daarom ook wel een ruisklank genoemd.  
Veel woorden met een f, werden vroeger met ph geschreven (philosooph). Het gaat daarbij vaak om woorden uit het Grieks. Dat heeft iets met de uitspraak te maken: een p maak je ook met je lippen en een h is een soort ruisgeluid in de keel. Een f is dus een soort mengeling van de klank van de p en die van de h. Woorden die ooit als een p gevolgd door een h werden uitgesproken, kwamen zo aan de f klank: een ‘slordige’ uitspraak die we nu al eeuwen met ons meeslepen.


Nasale medeklinkers zoals [m] en [n] worden voor een [f] door sommige Nederlandstaligen uitgesproken op precies dezelfde plaats als de [f] – met de boventanden op de lippen. Die klank wordt uitgeschreven als [ɱ]. Het woord kamfer klinkt dus als [kɑɱfər], onverstandig aks [ɔɱvərstɑndəx] en infaam als [ɪɱfam].

Het komt echter ook regelmatig voor dat de nasale medeklinker voor een [f] wordt weggelaten. Vaak wordt dan wel de voorafgaande klinker nasaal: er gaat wat lucht door de neus, zoals in de Franse woorden non of vin en je zegt [kɑfər], [ɔvərstɑndəx] en [ɪfam]. (In het Fries gebeurt dit nog systematischer dan in het Nederlands.) De reden waarom dat gebeurt is waarschijnlijk omdat een nasale medeklinker en een ruisklank niet gemakkelijk samengaan. Voor de nasale medeklinker moet de mondholte helemaal worden afgesloten, zodat er voldoende druk is om de lucht door de neus te laten stromen. Dat gaat slecht samen met de kleine opening die er juist nodig is voor een ruisklank.

Wie amfoor uitspreekt als [ɑfor] heeft dus drie medeklinkers in elkaar laten overvloeien. Het Griekse woord was amphora. Al in de oudheid vielen de p en de h samen tot een f, en de laatste eeuwen knabbelt die f de m weer op, tot het woord ooit zal bestaan uit een mooie regelmatige opeenvolging van klinkers en medeklinkers.

Ik houd op een aparte pagina bij welke klanken ik inmiddels behandeld heb in de Klankencyclopedie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Joke Kalisvaart zegt

    20 maart 2013 om 10:10

    Ik kan met de beste wil van de wereld mijn boventanden niet boven mijn bovenlip krijgen…

    Beantwoorden
    • Alex Boon zegt

      27 april 2022 om 18:53

      Klopt. Je beweegt je onderlip iets naar binnnen en naar boven, tegen je boventanden aan.
      Toen ik dit als logopedist nog aan kinderen aanleerde, liet ik ze eerst zachtjes blazen. Daarna vroeg ik ze om tijdens het blazen met hun pink de onderlip op bovenstaande manier licht omhoog te ‘duwen’.
      En voor de ‘v’ : beetje stem erbij.

      Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    20 maart 2013 om 10:36

    Om de een of andere reden gaat dit ALTIJD fout, bij mij. Ik dacht nog, toen ik deze zin schreef: goed opletten welke lip ik noem. Heb ik het weer verkeerd gedaan. Ik kan de bovenkant en de onderkant anders best goed uit elkaar houden, hoor. Maar bij mijn stukje over de [v] en dat over de [w] ging het in eerste instantie ook verkeerd.

    Beantwoorden
  3. Susan zegt

    20 maart 2013 om 12:24

    De woorden en namen die bij mij opkwamen waren: amphitheater, Philips, Phoenix, Memphis, comfort, Phaedra en Pasiphaë. Zouden we de woorden met ph voortaan beter met een f moeten schrijven, of juist niet?

    Beantwoorden
  4. Frans zegt

    22 maart 2013 om 23:28

    We schrijven al amfitheater hoor. 😉

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1774 Matthijs Siegenbeek
1872 Jacobus Heinsius
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d