Hoe staat het er eigenlijk voor met de taal van de Italiaanse tv? Ja, dat wilt u natuurlijk graag weten! Ik ga het voor u onthullen.
In Taalpost – drie keer per week gratis het laatste taalnieuws op uw digitale mat! – van vrijdag wilde ik aandacht besteden aan een rapport dat de Italiaanse Accademia della Crusca aan deze brandende kwestie had besteed. Het rapport is nog niet online, voor zover ik kan zien, maar op gezag van een Italiaanse internetkrant schreef ik het volgende:
(1) De taal van de Italiaanse tv is veel te spectaculair geworden en is daarmee afgedwaald van de omgangstaal, menen taalkundigen.
Kunt u het woord spotten waarover ik vervolgens uitgebreid heb gecorrespondeerd met de Taaladviesdienst, die de Taalpost altijd corrigeert, voordat deze zin de deur uit mocht?
Het gaat om spectaculair. De dienst stelde voor de zin te veranderen in:
(2) De taal van de Italiaanse tv is te overdreven en gekunsteld geworden en is daarmee afgedreven van de gewone omgangstaal.
Dat is niet wat de Accademia vindt. Ik geloof dat het die Italiaanse geleerden niet kan schelen hoe overdreven of gekunsteld de taal van de tv is – en de taal op de tv is ook niet overdrevener of gekunstelder dan elders. Het woord overdreven geeft geloof ik wel een nuance van wat er bedoeld wordt. Een nog beter woord is geloof ik, achteraf (Taalpost ligt al bij de abonnees in de elektronische brievenbus en ik heb geen zin om al die nummers een voor een terug te halen), schreeuwerig.
De klacht wordt geloof ik ook wel in Nederland gehoord: het weer vandaag is niet lekker, maar fantastisch; een politicus die een foutje maakt is onhoudbaar en een crimineel. Het is op zich een interessant verschijnsel dat eerder serieuze studie waard is dan alleen maar wat klachten. Maar de klacht is dus niet dat de taal ‘gekunsteld’ is.
Het vreemde is: ik vind te spectaculair een goed woord om dat uit te drukken, maar mijn corrector vond dat dus niet (‘wat is nou spectaculaire taal’). Zij vond dat je spectaculair alleen kon gebruiken voor iets positiefs. Ik beslechtte de strijd uiteindelijk door van het internet wat citaten te plukken waarin spectaculair inderdaad in deze (negatieve) betekenis gebruikt werd. Bijvoorbeeld van Wikipedia:
De Engelse muziekcriticus Ernest Newman omschreef dit werk als muziek waarbij iemand niet bij wil sterven of ontwaken: “Te spectaculair, te briljant verlicht, te vol van praal van de massa; terwijl dit een reis is die iedereen alleen en rustig maken moet”.
Dus lieten we de tekst zo staan zoals ik hem had geschreven. Maar ik zit nu in mijn maag met een andere verandering die nu ook niet is doorgevoerd. In mijn zin in (1) staat ‘veel te spectaculair’, en dat veel te is nu ook blijven staan.
En ik vraag me af of dit niet wat overdreven en gekunsteld is.
Hieronder alle treffers die de zoekopdracht 'spectaculaire taal' oplevert – dat zijn er 16. Niet zo veel – de combinatie is voor mij in elk geval sowieso niet zo vertrouwd. 10 van de treffers zijn Belgisch, en 6 Nederlands (maar ik geloof niet dat dat er verder veel toe doet).
– Concreet zag Artaud dat gebeuren met traditionele maskers en kostuums en in een spectaculaire taal van licht en geluid waarbij … (B)
– Of je het nu vertelt als droog feit of je gebruikt spectaculaire taal (B)
– Volgens John Allen, de gerenommeerde Vaticanwatcher van The National Catholic Reporter gebruikt paus Benedictus XVI opzettelijk een weinig spectaculaire taal, waardoor hij het soms moeilijk heeft zijn boodschap uit te dragen. (B)
– Je zal hier nog meer van zien op Sitemasters in de toekomst, omdat Psycho en ik dit wel een spectaculaire taal vinden (B)
– Dat betekent een campagne zonder forse beloftes of spectaculaire taal (B)
– om de op het eerste gehoor weinig spectaculaire taal van de componist te doorgronden (B)
– Voor een IMF-directeur is dat alvast spectaculaire taal. (B)
– Het verloren gaan van de kwaliteit, zo duidelijk op ieder niveau van de spectaculaire taal, van de objecten die zij aanprijst en van de gedragingen die zij regelt (B)
– Het tragische verhaal van Electra werd verklankt in een opvallend spectaculaire taal. (B)
– Concreet zag Artaud dat gebeuren met traditionele maskers en kostuums en in een spectaculaire taal (B)
– de minder spectaculaire taal der voedseldeskundigen (Nl)
– Nijhoff is een kalme verteller, die in het vers, even, terloops, een verhaal vertelt. Dat doet hij in misschien niet spectaculaire taal, (Nl)
– Bovendien wordt dit allemaal niet alleen overgebracht in de spectaculaire taal van de apocalyptiek, maar met de jubelende tong van enthousiaste lofprijzing. (Nl)
– Ze is bovendien geschreven in een weinig spectaculaire taal: beheerst, nuchter, alledaags. (Nl)
– In spectaculaire taal krijg je een beeld van de wereld zoals die was rond 1870. (Nl)
– tegelijk van 'krachtig, uitgebeend proza' en van 'weinig spectaculaire taal' (Nl)
Ik haal hier niet uit dat 'spectaculair' op zichzelf altijd negatief is.
In het citaat dat jij geeft, staat 'TE spectaculair'; in Taalpost 'veel te spectaculair', zodat de lezers begrepen dat het negatief bedoeld was ;-).
Roos
Ik voel wel mee met de correctoren. Ik had in jouw plaats denk ik 'sensationeel' gebruikt om de negatieve gevoelswaarde over te brengen.
Schreeuwerig en sensationeel/sensatiebelust zijn inderdaad goede alternatieven. Hijgerig misschien ook nog wel. Aan de andere kant is de zin met "spectaculair" voor mij zonder meer verstaanbaar. Creatieve taal, dat levert vast meer hits op in Google.