• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (35): [ɡ]

3 mei 2013 door Marc van Oostendorp 8 Reacties


Door Marc van Oostendorp

[ɡ] Is de [ɡ] een Nederlandse medeklinker? Je maakt die klank precies zoals de [k], maar je laat ondertussen je stembanden trillen. Hij klinkt in woorden als zakdoek ([zɑɡduk]) en, in de uitspraak van Engelsen maar ook van veel Nederlanders, aan het begin van goal en go ahead eagles.

Is dat genoeg om hem tot het Nederlands te rekenen? Ooit is de [ɡ] massaal uitgestorven in onze taal.
Of beter gezegd: hij veranderde in een [ɣ]. Waar de Duitsers en de Engelsen hem nog steeds zeggen aan het begin van good en gut, hebben wij hem in een ruisklank veranderd: een klank die je op dezelfde plaats in de mond maakt, maar zonder de mond volledig af te sluiten, zodat hij wat begint te ruisen. Datzelfde gebeurde met iedere andere [ɡ] in ieder ander woord (ɡreen, ɡrün, ɣroen; ɡuest, ɡast, ɣast).

De [ɡ] verdween daarmee naar de uithoeken van de taal. In leenwoorden uit later tijden kwam hij dus weer te voorschijn, net zoals in woorden als zakdoek. In het laatste geval is er sprake van aanpassing: de d wordt uitgesproken met trillende stembanden en de k neemt dat over en wordt aldus een [ɡ].

Er zijn taalkundigen die vinden dat de [ɡ] daarmee geen Nederlandse klank is. Er zijn geen twee authentiek Nederlandse woorden die van elkaar onderscheiden zijn doordat de een [k] heeft en de ander een [ɡ], terwijl we zulke paren wel hebben voor p en b of t en d die ook alleen maar van elkaar verschillen in stembandtrilling: paard-baard  en toe-doe.

Toch is de [ɡ] duidelijk minder uitheems dan pakweg de [θ] van het Engelse thing. Alleen heel oude mensen zeggen naar mijn indruk kool tegen goal, terwijl een Nederlands kind nog behoorlijk moet oefenen voor het thing onder de knie heeft.

Ik denk dat dit komt doordat alle instructies aan de spraakorganen voor de [ɡ] voorhanden zijn: iedereen kan een [k] zeggen, en iedereen kan zijn stembanden laten trillen. Voor de [θ] moet je daarentegen iets doen dat je in het Nederlands nooit hoeft te doen – en daar moet je je dus speciaal op trainen.

Ik houd op een aparte pagina bij welke klanken ik inmiddels behandeld heb in de Klankencyclopedie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Gaston Dorren zegt

    3 mei 2013 om 09:13

    Ik ken minstens één persoon die 'Google' niet uitgesproken krijgt en er 'koekel' van maakt; andere woorden met dezelfde klank idem dito. Hij heeft geen spraakgebrek, is niet dom en onder de veertig. (Hij is natuurlijk geen Limburger, want in Limburgse dialecten komt de [ɡ] wel voor, zij het in erfwoorden niet als aanzet.)

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    3 mei 2013 om 09:51

    Ja, zulke personen bestaan nog wel, al is het de vraag of die persoon echt [kukəl] zegt, of alleen maar net te weinig stem geeft om nog door jou waargenomen te kunnen worden. Dat zouden eigenlijk moeten meten, is bij mijn weten nooit gedaan.

    Beantwoorden
  3. Anoniem zegt

    3 mei 2013 om 14:30

    Ouderen en Tukkers zeggen nog 'kool' waar 'goal' staat.

    Beantwoorden
  4. Henno Brandsma zegt

    3 mei 2013 om 15:04

    Ook het Fries en de Scandinavische talen hebben deze g van goal als normale medeklinker, maar ik heb uit Germaanse taalkunde geleerd dat de fricatief-uitspraak ouder is en vroeger ook in het Duits e.d. voorkwam (nog steeds dialectisch); in het algemeen is het Nederlands t.o.v. het Duits conservatief op het gebied van medeklinkers (bewaarde fricatief g, sch als sx, geen tweede Germaanse verschuiving), maar relatief progressief op het gebied van klinkers.

    Beantwoorden
  5. Maarten van der Meer zegt

    4 mei 2013 om 09:47

    In de reallifesoaps rondom de Haagse Samantha de Jong (Barbie) komt ook haar hond voor, Gucci, uitgesproken als 'Koetsie'.

    Beantwoorden
  6. reinierpost zegt

    8 mei 2013 om 15:15

    Misschien nog aardig op te merken dat Britten die niet met continentale accenten vertrouwd zijn onze 'k' eerder als hun 'g' dan als hun 'k' zullen opvatten, omdat we hem niet aspireren (een Brit spreekt 'cook' ongeveer uit als 'khookh').

    Beantwoorden
  7. Grytolle zegt

    31 mei 2013 om 00:31

    Fricatief tussen klinkers, plosief aan het begin van een woord, denk ik

    Beantwoorden
  8. Grytolle zegt

    31 mei 2013 om 00:32

    Inderdaad. Een Nederlandse k klinkt veel Engelser dan een Nederlandse g die een veel te vroege steminzet heeft

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d