• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De stilste taal van Nederland

23 september 2013 door Reageer

door Gaston Dorren

Voor het eerst in 35 jaar maakte ik een paar dagen geleden deel uit van een klasje dat zijn allereerste les kreeg in een vreemde taal. Ik ben in de tussentijd nog wel eens aan een nieuwe taal begonnen, vrij vaak zelfs, maar dat was dan altijd in mijn eentje, in een talenpracticum of met een zelfstudieboek.
Terug in de schoolbanken dus, met zeven medeleerlingen, één docent en, voor deze ene keer, een tolk. De docent spreekt namelijk geen Nederlands, al schrijft ze het gelukkig wel. Ze is doof (kan niet horen) en zelfs Doof (lid van de Dovencultuur), en geeft les in Nederlandse Gebarentaal. De meeste deelnemers daarentegen zijn volslagen beginners in NGT. Dat geldt ook voor mij; ik heb wel het een en ander erover gelezen, maar ja, over schaatsen heb ik nog veel meer gelezen en toch kom ik geen meter vooruit op die enge ijzers.
Ik zal daarom op mijn eigen blog, http://taaljournalist.nl, en deze eerste keer dus ook op Neder-L, verslag doen van mijn ontdekkingstocht naar de stilste taal van Nederland. (Van Néderland inderdaad, want Vlaanderen heeft zijn eigen gebarentaal. En Suriname? Geen idee.) Ik kan dus alleen vertellen wat ik begrepen heb. Het kan best zijn dat sommige dingen genuanceerder liggen dan ik nu als beginner denk, en het is ook bepaald niet uitgesloten dat ik hier en daar iets verkeerd begrepen heb. Laat het me gerust weten!
Intonatie
Ten aanval dan. Wat is me opgevallen? Om te beginnen: het belang van de mond. Er blijken allerlei woorden te zijn, zoals naam en koffie, waarbij je tijdens het gebaar bovendien het woord uitspreekt, zij het nog veel zachter dan fluisterend – meer een soort smakken. Gebaarders, zelfs degenen die helemaal geen gesproken taal gebruiken, moeten dus ook een flink aantal woorden uit het Nederlands kennen, niet alleen het geschreven woordbeeld, maar ook het mondgevoel. Dat had ik niet gedacht.
Behalve de mond doet ook de rest van het hoofd ertoe, want de expressie is onverbrekelijk onderdeel van het gebaren. Een vragende blik zet als het ware een vraagteken achter de zin; een verbaasde of gegeneerde blik heeft weer zo zijn eigen effect. Ik vermoed dat al die gezichtsuitdrukkingen het beste te vergelijken zijn met intonatie in gesproken taal.
Verrassend leuk is een deel van de woordenschat. Ik verwachtte eigenlijk dat gebaren zich, net als Chinese karakters, in de loop van de tijd ‘losgezongen’ zouden hebben van hun betekenis. Maar in mijn eerste setje woorden zitten er een flink stel die duidelijk iets uitbeelden – een soort fysieke pictogrammen en ideogrammen. Bij het woord voor ‘koffie’ ben je duidelijk bonen aan het malen (lekker retro, net als het woord ophangen voor ‘een telefoongesprek beëindigen’), bij ‘thee’ dompel je een zakje in een kop, bij ‘drinken’ zet je die kop aan je lippen. Dat luistert trouwens nauw. Die ‘kop’ vorm je met vier parallel gekromde vingers, niet met, ik noem maar wat, één vinger door het oor. Logisch ook, want in gesproken taal kun je drinken ook niet zomaar uitspreken als ‘dlinken’ of ‘drinkin’, ook al zou de begrijpelijkheid niet meteen in het gedrang komen. Met ‘dringen’ en ‘dronken’ zou dat trouwens wél gebeuren, en zo zullen er ook wel gebaren zijn, neem ik aan, die op ‘drinken’ lijken.
Tweevoud
Dan een paar kleine grammaticale observaties. De standaardwoordvolgorde is SOV: eerst het onderwerp, dan het lijdend voorwerp, het werkwoord laatst. Dus ‘ik koffie drink’. Maar bij persoonlijke voornaamwoorden verandert dat: het is ‘ik roep jou’, niet ‘ik jou roep’. Overigens worden werkwoorden niet vervoegd voor persoon en getal, dus in plaats van ‘roep’ zou ik ook ‘roepen’ kunnen schrijven, maar dan klinkt het meteen als een inboorlingentaal in een oude Kuifje-strip, dus dat doe ik niet.
In de voornaamwoorden heb ik nog geen vormverschillen kunnen ontdekken tussen de onderwerpsvorm (ik), de voorwerpsvorm (mij) en het bezittelijke ‘mijn’. Maar een interessantere ontdekking vond ik dat er onder Nederlanders een taal voorkomt waarin het tweevoud (voor liefhebbers: de dualis) springlevend is, althans bij de voornaamwoorden. Voor ‘wij/ons tweeën’, ‘jullie tweeën’ en ‘zij/hun tweeën’ is het gebaar anders dan voor grotere groepen. Wijzen met twee vingers, in V-vorm: simpel doch effectief.
Ten slotte: het is nogal ongewoon dat in een gezelschap van tien mensen een uur lang niemand (hardop) spreekt. Ik betrapte me gisteren erop dat ik bij de kennismakingsoefeningen – ‘hoe heet je’, ‘hallo’, dat soort dingen – inwendig ging meepraten. Alleen, dat was niet in het Nederlands of Limburgs, maar in de taal die ik kennelijk het meest associeer met een schoolse manier van leren: Frans.
‘Bonjour, monsieur Dupont. Ça va?’ Zo klonk de soundtrack van mijn eerste lesje NGT.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: columns Gaston Dorren, gebarentaal, NGT, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

W.L. Penning • Het monster

Doller dan ooit is ’t monster losgebroken,
En menschen worden wilde beesten;
Helsch viert het kwaad zijn gloriefeesten –
Tot de overmacht heeft rechtgesproken

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

HONDSDAGEN

Niet groen rijpt het gras dit jaar,
bomen dragen hun bladeren wit,
het licht is niet uit het veld
te slaan, de dag reikt aan
de dag, in dromen zoeken
de nachten onderdak.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1949 Jeroen Groenendijk
sterfdag
1963 Jan Naarding
2008 Rein Bloem
➔ Neerlandicikalender

Media

The form of the adjective in Dutch

The form of the adjective in Dutch

20 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

19 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d