De nieuwe aanwinst voor het Nederlandse lied is Maaike Ouboter, die dit jaar bekend werd uit het programma De beste singer-songwriter, en die haar liedje Dat ik je mis vervolgens op talloze plaatsen heeft gezongen – zoals op de begrafenis van Prins Friso.
Het hypnotiserende karakter van het liedje wordt voor een deel veroorzaakt door het overvloedige rijm:
Je kust me, je sust me.
Omhelst me, gerust me.
Je vangt me, verlangt me.
Oneindig ontbangt me
Je roept me, je hoort me.
Je redt en verstoort me.
Geloof me, beroof me.
Verstikt en verdoof me.
De structuur zou je kunnen opschrijven als A, A / B, A: twee regels rijmen, en het rijmwoord staat ook nog eens middenin de eerste van die twee regels (kust, sust, gerust; vangt, verlangt, ontbangt, enz.) Doordat de regels zo kort zijn en door het rijm zoveel op elkaar lijken, klinkende coupletten daardoor nogal obsessief. Aan het eind van zo’n sequentie volgt dan steeds een langzamer gezongen, bevrijdender regel (‘laat me los’ bijvoorbeeld). (De volledige tekst staat hier.)
Vorige week was Ouboter te gast in het programma Kunststof, en ook daar zong ze het liedje. Ik luisterde er vanochtend naar via de podcast, en ineens viel me iets op. Bijna halverwege het liedje (in de uitvoering hierboven op 1 minuut 15) zingt ze:
Ik wil je, bespeel je
Ik roer en beveel je
Ook deze regels hebben de vorm A, A/ B, A. Dat betekent dat wil rijmt op bespeel. Nu klinken die woorden in de taal van jongeren ook indertijd al lange tijd vrijwel gelijk: de ee in bespeel is onder invloed van de [l] zoals dat heet ‘verkleurd’ tot een [I]-achtige klank. (Zoals dat in de spraak van meer mensen ook gebeurt voor de r in beer, maar nooit voor een t zoals in beet.)
Tegelijkertijd verdwijnt de l bijna helemaal in de uitspraak: hij wordt tot een soort Surinaamse w-klank. En omdat dit gebeurt wordt de i in wil langer: die neemt als het ware de ruimte in die de l vroeger bezette. En door die verlenging begint de i op zijn beurt iets meer op de ee te lijken.
Dat wil en bespeel steeds meer hetzelfde klinken is dus geen nieuws. Wel bijzonder is dat de verandering voor iemand als Maaike Ouboter nu zover is voortgeschreden dat de woorden wil en bespeel ook echt op elkaar rijmen. Het samenvallen van de twee klanken nadert daarmee zijn voltooiing.
Rutger Kiezebrink zegt
Er stond in Onze Taal zo'n 20 jaar geleden (geloof ik) een stukje van iemand die schreef dat voor zijn zoontje de woorden 'bril' en 'leeuw' op elkaar rijmden. Over samenvallende klanken gesproken.
Marc van Oostendorp zegt
Dit schreef ik zelf twaalf jaar geleden voor Neder-L: http://www.neder-l.nl/newindex.html?http://www.neder-l.nl/bulletin/2001/07/010707.html
Niet over mijn zoontje, maar over een vriend.
Stefan Norbruis zegt
Zie ook het rijmpaar "keel" en "wil" in een liedje van Main Street (http://www.youtube.com/watch?v=1yKcmeYtS4o: "m'n hart klopt in m'n keel" & "zij is alles wat ik wil"), waar ik al eens terloops op wees in reactie op een van je eerdere stukjes.
Ik denk wel dat de i in "wil" in beide gevallen gerekt is omwille van de melodie, en dat de bewuste woorden in gesproken taal ook voor deze artiesten niet helemaal zouden rijmen.
Misschien nog een voorbeeld van een nieuw rijmpaar door de veranderende -l: tijdens het protest tegen de strafbaarstelling van illegaliteit een tijdje geleden werd er "Geen man! Geen vrouw! Geen mens is illegaal!" geroepen. Zou vrouw-illegaal als rijmpaar ([-a:w]?) bedoeld zijn geweest..?