• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (40): [iː, yː, uː]

23 september 2013 door Marc van Oostendorp 7 Reacties

Door Marc van Oostendorp


[iː, yː, uː] Het Nederlands heeft geen echt lange klinkers. Althans, de [a] in baad is bijvoorbeeld wel systematisch langer dan de [ɑ] in bad, maar die klinkers verschillen ook nog op een andere manier van elkaar: als je de [ɑ] lang aanhoudt, krijg je niet automatisch een [a].

Dat ligt iets anders voor de [iː, yː, uː]. De [i] in bier is wel degelijk alleen maar langer dan die in biet; zoals de [y] in buur langer is dan die in buut, en de [u] in boer langer dan die in boek. Het verlengingsteken [ː] dient om dat weer te geven: [biːr, byːr, buːr].

Die verlengde klinkers vinden we altijd voor de r, althans als de klinkers zelf beklemtoond zijn en helemaal aan het eind van het woord staan:
het is wel virus [viːrʏs], maar de klinker blijft kort in piraat [pirat]. Andere klinkers zoals ee, oo, en eu worden in woorden als beer, boor en beur ook langer, maar gaan dan ook echt anders klinken dan de klinkers in beet, boot en geut.

In sommige (leen)woorden vinden we de lange klinkers soms ook voor een andere medeklinker dan de [r]: team, centrifuge, boom! Dit soort klinkers worden daarom wel ‘leenklanken’ genoemd: ze zouden niet echt bij het Nederlandse systeem horen. Aan de andere kant wordt de t in team in een Nederlandse zin nooit op zijn Engels uitgesproken (met een zogeheten geaspireerde t), terwijl bij weten van de encyclopedist niemand de neiging heeft de i-klank aan te passen aan wat dan wél het Nederlandse systeem zou zijn.

Ook in dat geval staat de lange klinker altijd in de lettergreep met hoofdklemtoon, of het is de enige klinker in het woord. (Veel Nederlandse dialecten, vooral in het zuiden en het oosten van het taalgebied, hebben nog veel meer woorden met van die echte lange klinkers.)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Peter-Arno Coppen zegt

    23 september 2013 om 15:24

    Ik hoor (of voel) ook iets tweeklankachtigs aan die 'ie' van 'bier.' Voor mij eindigt de klinker in een 'j,' anders dan in wat ik uit mijn dialect ken als een verlengde 'i.' In het dialect van Weert heb je een gewone 'i' in 'wies' (wijze, melodie), een verlengde 'i' in 'wiês' (wijs, geleerd) en een tweeklank in 'wieës' (wees). De 'i' van 'bier' ligt het dichtst in de buurt van de laatste. Enigszins overdreven wordt het de 'ah' van Haagse Harrie in 'bieah'

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    23 september 2013 om 15:45

    Ja, dat klopt, behalve het 'overdrevene' van Haagse Harry. Daar is namelijk (ook) iets anders aan de hand: het is de [r] die als een a-achtige klinker wordt uitgesproken.

    Beantwoorden
  3. Peter-Arno Coppen zegt

    23 september 2013 om 15:49

    Ja inderdaad. Maar in het Weertse 'wieës' hoor ik die 'ah' dus ook een beetje, vooral als het overdreven wordt uitgesproken. In de overgang tussen die 'j' en die 's' denk ik.

    Beantwoorden
  4. Peter-Arno Coppen zegt

    23 september 2013 om 15:50

    Ik heb dan het idee dat ik 'wie-jas' zeg.

    Beantwoorden
  5. Marc van Oostendorp zegt

    24 september 2013 om 08:10

    Ik heb naar wat (oude) opnamen van het Weerts (volgens het Guiness Book of World Records het dialect met de meeste klinkers ter wereld) geluisterd, en hoor en meet toch vooral een sjwa. Maar misschien is hij bij jou inderdaad verlaagd, ik ga je eens opnemen als ik je weer eens tegenkom!

    Beantwoorden
  6. Peter-Arno Coppen zegt

    24 september 2013 om 10:38

    Ja, in normale uitspraak is het ongetwijfeld een sjwa. Ik doe het wel een keer voor.

    Over dat record heeft ooit een artikel in Onze Taal gestaan. Het ligt natuurlijk allemaal genuanceerder en de geleerden zijn het er niet helemaal over eens (zoals jij beter weet dan ik), maar spectaculair is het wel.

    Beantwoorden
  7. plaatsman zegt

    29 september 2013 om 16:14

    Ook in het noordwesten van het taalgebied weten dialecten wel raad met lange klinkers. In het Tessels hoor je veel lange ie's, bijvoorbeeld. Ook de -e- is soms zomaar lang, dan hoor je [bɛːt[/i] voor "bed". Aardiger is dat het daar ook andersom kan. Wieringers en Texelaars hoor ik "Wieringen" bv. vaak met een korte -ie- uitspreken, ondanks de -r.

    Ook in het Fries hoor je trouwens veel lange klinkers, het is bepaald niet alleen voor het zuiden en oosten typisch. Op z'n best zou je kunnen zeggen dat ze er in het "westen" (de Randstad) niet zo dol op zijn.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Lucebert • Tajiri

Het licht is de liefde is niets
Een gat grijpt naar een ander gat
Het beeld bijt een beeld
De spiegel is bleek en bont

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DROOM

Het goudgebekte dier
geroosterd in de zee
besprong goudbakken brood.

Bron: Soma, januari-februari 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1905 Adolphe van Loey
➔ Neerlandicikalender

Media

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De literaire letterenshow 2

De literaire letterenshow 2

12 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d