Door Viorica Van der Roest
Mijn spellingcontrole houdt er een heel andere mening over taal op na dan ik. Ik heb het niet over de rode golfjes, die meestal wel zinnige suggesties voor verbetering doen (behalve wanneer je een Middelnederlandse tekst overtypt). En als ze een woord niet kennen, voeg je het toe aan de woordenlijst, en dan blijven de rode golfjes weg. Maar dan die groene! Die hebben volgens mij helemaal geen verstand van taal. Ze zijn er vooral goed in om je af te leiden van je werk. Misschien zijn er mensen die ze kunnen negeren, maar ik hoor daar niet bij. Ik wil weten wat ik zogenaamd ‘fout’ heb gedaan. Meestal staat er dan zoiets als ‘formeel taalgebruik’, of ‘ambtelijk taalgebruik’. Aangezien ik nogal eens werk met ambtelijke teksten lijkt dat me niet meer dan normaal, maar de spellingcontrole heeft er blijkbaar iets tegen.
Erger zijn de ‘correcties’ die beweren iets van grammatica af te weten. Toen ik pas deze zin schreef:
De dertiende-eeuwse Middelnederlandse roman Parthonopeus van Bloys vertelt het verhaal van de jonge held Parthonopeus, die op een dag wordt ontvoerd door een geheimzinnige tovenares, Melior.
kwam dat me op een groen golfje onder ‘die’ te staan. De spellingcontrole vond dat ik ervan moest maken:
De dertiende-eeuwse Middelnederlandse roman Parthonopeus van Bloys vertelt het verhaal van de jonge held Parthonopeus, dat op een dag wordt ontvoerd door een geheimzinnige tovenares, Melior.
Nog een voorbeeld.
In deze zin, die in een tekst stond die ik redigeerde:
Ook aan de Concordiaweg en aan de Nieuwe Hoven worden woningen gebouwd.
is blijkbaar het geslacht verkeerd (van welk woord, dat wordt er niet bij verteld; de golfjes staan onder de hele zin). Ik durf dat te betwisten. Hoe het dan wel moet, weet de spellingcontrole ook niet. ‘Geen suggesties’, meldt het programma. Nee, logisch, want er is ook niets fout aan deze taaluiting.
Vorige week kreeg ik de vreemdste correctie tot nu toe naar mijn hoofd geslingerd. In het voorontwerp van mijn stukje voor Neder-L van 29 november schreef ik:
Het ging mij er namelijk ook om dat er in dit soort onderzoek allerlei op het oog tegengestelde zaken met elkaar worden gecombineerd: statistiek toepassen op een tekst van Vondel; stijlmiddelen in een 17e-eeuwse literaire tekst in verband brengen met recente inzichten uit de psycholinguïstiek.
En dat is volgens de groene golfjes ‘Belgisch Nederlands’. Pardon? Als iemand nou een Officepakket koopt in België, en een tekst typt in Word, krijgt die dan soms groene golfjes met de mededeling ‘Nederlands Nederlands’, of omdat dat zo stom klinkt misschien ‘Hollands Nederlands’ of ‘Randstads Nederlands’? En wie bepaalt er dan wat er qua taaluitingen hoort bij Nederland en wat bij België?
In mijn ogen kloppen hier twee dingen niet. Ten eerste zie ik niet in waarom deze zin ‘Belgisch Nederlands’ zou zijn. Het is gewoon míjn zin. Ten tweede, en dat vind ik veel kwalijker: het als ‘fout’ aanmerken van ‘Belgisch Nederlands’ houdt een waardeoordeel in, alsof ‘Randstads Nederlands’ beter is dan ‘Belgisch Nederlands’. Daar ben ik het niet mee eens, gesteld al dat je zo’n onderscheid scherp zou kunnen maken.
Maar wie zijn er nou verantwoordelijk voor de ‘wijsheid’ van die groene golfjes? Zijn dat zelfs wel taalkundigen, of zijn het computerprogrammeurs? En op basis van welke taalregels wordt het groenegolfjesdeel van de spellingcontrole gemaakt? (voor de rode golfjes is, meen ik, de Woordenlijst Nederlandse Taal de basis). Na een half uur googelen zonder resultaat heb ik de speurtocht gestaakt. Misschien zitten die arme mensen wel in een ‘Linguist Protection Program’, want ik ben vast niet de enige en de eerste die zich kwaad heeft gemaakt over al die onzinnige taaladviezen.
Ik had ooit de grammaticacontrole aangezet onder het motto 'nou, ik ben benieuwd wat ze eruit halen'. Mijn eerste aanmerking kreeg ik op een zin in de trant van:
Die vormen heb ik bijna nooit eerder gezien.
Commentaar van de grammaticacontrole:
Als 'die vormen' het onderwerp is van 'heb', bevat deze zin een congruentiefout.
Een bewering waar geen speld tussen te krijgen is. Maar hierna heb ik de grammaticacontrole uitgezet, en nooit meer aangezet.
Ik vind die commentaren van Vriend Spellingcontrole vaak wel geestig, Toen ik laatst de naam van de voetbalclub Feyenoord moest typen, vertelde Vriend Spellingcontrole dat dat een onbekend woord was. Ik kreeg het advies het te vervangen door 'fineerhout'. Als supporter van Ajax (wordt wel door Vriend Spellingcontrole aanvaard) vind ik dat wel grappig.
Opmerking van Felix van der Laar:
Het antwoord op de vraag van Viorica Van der Roest: wie is verantwoordelijk voor de groene golfjes, oftewel de spelling- en grammaticacontrole van Word? luidt waarschijnlijk: de firma Knowledge Concepts, die in 2009 de firma Polderland Language and Speech Technology overnam. Zie http://www.polderland.nl/ (en huiver).
Nou, dat is dan in ieder geval duidelijk! En jammer. Ik moet vooral lachen om deze aanprijzing van het polderland-programma, sorry, de 'proofing tool': 'deze producten ondersteunen de creatie van informatie en helpen de communicatie te verbeteren.' Want wanneer ik alle voorgestelde wijzigingen in een tekst zou accepteren, zou er volgens mij juist een onleesbaar geheel ontstaan.
Ik denk dat ik hem ook maar ga uitzetten!