Bért, Bèrt, Birt?

door Miet Ooms

Enkele dagen geleden kwam ik bij dit filmpje uit. We zien hier een jongetje dat uit alle macht duidelijk wil maken hoe je zijn naam moet uitspreken. Bèrt, met een open è, en niet Bért, met een meer gesloten e. Het werd volop gedeeld, en heel wat mensen vielen voor de overtuigingskracht van Bert (eigenlijk Mathiz, Berth is zijn familienaam) en zijn vriendje.

Wat mij van in het begin opviel hier, was de manier waarop deze jongen probeerde de interviewer duidelijk te maken hoe zijn achternaam precies moest worden uitgesproken.
– Hij zet zijn ‘juiste’ versie tegenover de ‘verkeerde’ van de interviewer: ‘Bèrt’ (met open é) en niet ‘Bért’ (met meer gesloten è).
– Hij vertelt hoe je die open è moet maken. ‘Je hebt de ee, en die dan kort’. Hij schakelt net niet zijn voeten in om het uit te leggen.
– Hij haalt er een ander voorbeeld bij. ‘de è, zoals in pèn. Je neemt die letter, en die steek je dan in Bèrt’.

Het vriendje komt dan tot de conclusie dat de interviewer dan ‘van een ander dorp’ of zo moet zijn, en voor de kinderen is dat dan een voldoende verklaring voor het onvermogen van de interviewer om die naam correct uit te spreken. De voornaam alleen zal ook wel goed zijn. Tenslotte is het even zoeken naar de juiste naam voor de taal die ze spreken. ‘Nederlands’ vinden de kinderen zelf minder geschikt, aangezien ze net die hele discussie hebben gehad met een volwassene die duidelijk ook Nederlands spreekt. Vlaams dan? Of Westvlaams. ‘Als ik me niet verhis’. Ze stellen dit vast als een feit, zonder er een waardeoordeel aan te hangen.

Dit filmpje werd opgepikt door de online kranten, en werd de dagen daarna druk gedeeld op facebook, en nog drukker becommentarieerd. Om te beginnen kopten de kranten ‘Het is Bert, en niet Birt’, hoewel het jongetje in het filmpje valt over het verschil tussen de Westvlaamse e, die verder open gerealiseerd wordt dan in het AN, en de Antwerpse e (die net meer gesloten gerealiseerd wordt). Die neigt inderdaad naar de i van pit, maar ze valt er niet mee samen. Bovendien zal de Antwerpenaar dit helemaal anders lezen dan de Westvlaming, Limburger, Kempenaar, enz., gewoon omdat de realisatie van de e, i en ie anders verdeeld is naargelang de streek. Kort samengevat wordt ‘Bert-Birt’ in West-Vlaanderen gelezen als Bèrt vs Bért, in Antwerpen zou dit Bért-Biert zijn, in de Kempen Bèrt-Biert enz. Of zoals een vriendin uit het Antwerpse aanhaalde: ‘Mijn zoon vertelde over een meisje in zijn klas dat zei dat ze Merthe heette in plaats van Mirthe.’ Waarschijnlijk heet het meisje wel degelijk Mirthe, maar sprak ze het zelf niet als Mierthe uit, zoals de korte i in Antwerpen wordt gerealiseerd.
En dan de commentaren eronder. Van die nuchtere vaststelling van de kinderen zelf, dat die man die zulke problemen heeft met een simpele familienaam als Berth wel van een ander dorp zal komen, dat dat alles voldoende verklaart en dat de eigen taal dan wel Westvlaams zal heten, daar kunnen veel volwassenen wat van leren. De meeste commentaren blijven wel beperkt tot ‘Mooi’, ‘Zalig’ enz., maar hier en daar wordt dit filmpje toch aangegrepen om duidelijk te maken wie het beste, slechtste Nederlands spreekt, wordt het Westvlaams en passant verheerlijkt en wordt er wat gemopperd over de Antwerpse ie.
Voor de kinderen speelt dat geen rol. De interviewer spreekt gewoon een ander soort Nederlands, ‘je kan daar moeilijk een vertaler op zetten’, en daarmee is de kous af. Wel ja, zo eenvoudig kan het dus inderdaad zijn. Leve de gelijkwaardigheid van de variatie. En de eenheid erin.