• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een raadsel uit 1912 opgelost

28 februari 2014 door Reageer

Door Bart FM Droog

Vorig jaar stootte ik op het allervroegste mij bekende Nederlandstalige autogedicht. Het stamt uit 1912 en is afgedrukt in de debuutbundel Offervonkjes van Frederika Stoer. Heel opmerkelijk is dat in dit gedicht de overgang van paard naar gemotoriseerd vervoer en de daaraan gepaard gaande problematiek wordt aangesneden:

 
Er is een paard overreden,
Het paard van mijn vrome gebeden.
De auto’s rijden gedempt en zacht.
Er wordt een paard begraven vannacht.
 
Hoewel het niet expliciet gezegd wordt, moet het paard in kwestie  door een auto overreden zijn. Paarden overrijden immers geen andere paarden en een mogelijke andere dader, een locomotief, komt in heel het gedicht niet voor. Dat overigens nog meer sterfgevallen herbergt:
 
Er rijzen vage geluiden:
Dat zijn de doode bruiden.
 
Maar niets is wat het lijkt. Hoewel een Frederika Stoer bestaan heeft, van 22 april 1882 tot 26 maart 1941, was zij beslist niét de schrijfster van de bundel. Het werk is namelijk een persiflage op het bijna gelijknamige boek Offervlammen van de dichteres Hendrika Boer (1884-1935). Als de gegevens van beide bundels naast elkaar gezet worden vallen de overeenkomsten goed op:
 
Boer, Hendrika. Offervlammen. Met een voorwoord door Marie Metz-Koning. [Meindert Boogaerdt Jun.], Krimpen aan de Lek, 1912.
Stoer, Frederika. Offervonkjes. Met een voorwoord van Sofie Flets-Honing. Bureau “De Berner Conventie”, Deventer, [1912]. 46p. 
Dat het boek een persiflage is werd al in 1913 door K. Kuiper opgemerkt: “Of het echter fijn gevoeld is, en beschaafd, of zelfs behoorlijk een geheel, bundeltje van veertig verzen te wijden aan het boosaardige genoegen, van ééne jonge dichteres schrede op schrede ‘hinderlijk te volgen’, bij elken zucht door haar geslaakt zwaar na te brommen, en iedere klacht door haar geuit met een ‘och kom!’ te vernietigen, dat betwijfel ik.” (in: Onze Eeuw, Jaargang 13) 
 

Wie achter deze persiflage zat, meldde hij niet. NPE-onderzoeker Jurgen Eissink ontdekte onlangs dat achter Bureau “De Berner Conventie” Josef Cohen (1886-1965) schuilging, Dé Josef Cohen, jarenlang directeur van de Openbare Bibliotheek te Groningen, aanjager van het literaire leven en tevens gevierd prozaïst, vooral in de periode 1920 – 1950. Hij was ook poëet – hij bracht in 1923 en 1946 dichtbundels uit. Ook is werk van hem opgenomen in Victor E. van Vrieslands grote overzichtsbloemlezing Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 2: 1900-1940 (Meulenhoff, Amsterdam, 1953).

Maar wat het meest intrigerende aan deze zaak is, is de vraag hoe Josef Cohen tot de naam Frederika Stoer kwam. Was het toeval dat hij deze naam koos (omdat dit rijmde op ‘Hendrika Boer’), of heeft hij de echte Frederika Stoer gekend? Hoe het ook zij, ze huwde in 1913, op 31-jarige leeftijd, met de 67-jarige boer Hendrikus Havekes.  Hij stierf in 1926, zij vijftien jaar later. Beiden zijn begraven op begraafplaats Vaassen Oosterhoff.

Josef Cohen overleed op 12 juli 1965 te Groningen aan een hartaanval. Hij is op 13 of 14 juli ‘volgens wens van de overledene’ in alle stilte gecremeerd.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, 21e eeuw, letterkunde, Nederlandse Poëzie Encyclopedie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

1837

Toen Dostojewski’s moeder stierf
doodde baron d’Antès Poesjkin.
Nog vijf jaar en Stendhal ontviel,
nog zes, toen stierf ook Hölderlin.

(“Literatuurhistorische overweging bij het lezen van een biografie van Dostojewski.”)

Bron: datering: tussen 1948 en 1955; Tijdrovertje, postuum verschenen, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d