Breng ons niet in beproeving

Ik ben blij dat ik geen vrome Vlaamse katholiek ben, want dan zou ik binnenkort ineens anders moeten bidden. Sinds deze week hebben Nederland en Vlaanderen voor het eerst een gezamelijke officiële katholieke vertaling van het Onze Vader (het ‘Gebed des Heren’). En daarin heeft Nederland duidelijk gewonnen:

Nederlandse versie Onze Vader, die in de hemel zijt, uw naam worde geheiligd, uw rijk kome, uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood en vergeef ons onze schuld, zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven: en leid ons niet in bekoring maar verlos ons van het kwade.

Vlaamse versie Onze Vader, die in de hemelen zijt, geheiligd zij uw naam, uw rijk kome, uw wil geschiede, op aarde als in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven aan onze schuldenaren: en leid ons niet in bekoring maar verlos ons van het kwade.

Nieuwe  versie Onze Vader, die in de hemel zijt, uw naam worde geheiligd, uw rijk kome, uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood en vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren en breng ons niet in beproeving maar verlos ons van het kwade.

In een anonieme toelichting op de website van de Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk wordt er weliswaar gesuggereerd dat het min of meer 50-50 is (Nederland de eerste helft, Vlaanderen de tweede), maar feitelijk krijgen de Vlamingen alleen inzake de schulden en de schuldenaren gelijk.

Bekoorlijk

De redenering van de toelichting niet altijd precies te volgen: hemel is beter dan hemelen, want dat laatste is ‘archaïsch’. Schuldenaren is ook archaïsch, maar ‘toch goed Nederlands’, zoals ook de conjunctief worde best zij kan vervangen.

Maar de opvallendste wijziging is een die anders is in allebei de teksten: bekoring als vertaling van het Latijns tentatio of het Griekse πειρασμος wordt tot beproeving. Er worden daarvoor twee argumenten gegeven die mij een beetje tegenstrijdig lijken: bekoren heeft te positieve associaties (bekoorlijk) en bovendien kan God volgens Jak. 1:13-14 nooit iemand in bekoring leiden: “Niemand mag zeggen, als hij bekoord wordt: Ik word door Gods toedoen bekoord. God brengt niemand in verzoeking, zo min als Hijzelf door het kwade kan worden bekoord. Wordt iemand bekoord, dan is het altijd door het trekken en lokken van zijn eigen begeerte.”

Appel

Ik ben niet alleen geen vrome Vlaamse katholiek, maar ook geen bisschop. Ik ben dan ook de laatste om de gezamelijke Nederlandse en Vlaamse bisschoppen, benevens de Apostolische Stoel, tegen te spreken. Toch heb ik wel een kanttekening. Het nieuwe woord beproeving klinkt mij nu juist weer wel erg negatief in de oren. Een beproeving is nu niet iets wat iemand ooit graag en uit eigen wil zou ondergaan (‘De tocht naar Leiden was een ware beproeving’). Met de nieuwe vertaling zeg je dus: doe ons alstublieft niets naars aan.

Dat lijkt me wel ineens een heel radicale wending in de betekenis – waaruit je bovendien ook wel een vreemd wantrouwen tegen de aangesprokene zou kunnen lezen.

De huidige Nederlandse tekst zou ik interpreteren als ‘laat ons geen ongewenste dingen proberen’. Bovendien kun je πειρασμός in het (moderne) Grieks ook gebruiken voor bijvoorbeeld de aantrekkingskracht van de appel in het paradijs. Het lijkt dus niet zo gek om te denken dat er toch iets verlokkelijks, iets bekoorlijks in zit, of eventueel een verzoeking, zoals kennelijk ook de protestanten bepleiten.