• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hoe we klanken leren

23 augustus 2014 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Waarom zijn er geen talen waarin drie keer hoesten ‘boterham’ betekent en een keer in je handen klappen ‘eten’? Omdat de woorden van alle (gesproken) talen zijn opgebouwd uit een betrekkelijk kleine verzameling klinkers en medeklinkers. Het aantal varieert van ongeveer 13 in het Hawaiiaans tot ongeveer 130 in sommige talen in zuidelijk Afrika. Het Nederlands zit er zo’n beetje tussen in, met tussen de 40 en 50 klanken, afhankelijk van hoe je telt.

Maar waarom is dat dan eigenlijk zo? Wat maakt zo’n systeem van klinkers en medeklinkers zo aantrekkelijk? Daarover ging een lezing die Bridget Samuels gisteren hield op het congres dat ik dezer dagen bijwoon.

Zo’n klanksysteem is een legodoos. We kunnen in het Nederlands met onze 40 medeklinkers eindeloos nieuwe woordjes bouwen: hoziedipdok, kroekeu, peroestuga. Dat is natuurlijk ook nodig, want we kennen tienduizenden woorden. Om die allemaal te kunnen onthouden is het handiger om ze allemaal met min of meer dezelfde verzameling mondbewegingen te maken die toch nog uit mekaar te houden zijn.

Samuels liet zien dat bijna alle vaardigheden die we nodig hebben voor zo’n legodoos van klanken bijna allemaal aanwezig zijn in andere dieren. Zo kunnen wezels (ja, wezels) vrijwel alle klankverschillen, hoe subtiel ook (dat tussen een b en een p, dat tussen een n en een l) vrijwel moeiteloos horen. Dat blijkt uit hersenscans: wanneer een wezeltje een b hoort, licht er een net iets ander gebied op dan wanneer hij een p hoort. Bovendien hebben onderzoekers uit die hersenscans weer een geluidssignaal kunnen reconstrueren dat volgens Samuels goed verstaanbaar Engels opleverde.
Logisch denken

Om te spreken is het bovendien nodig om een hele rij klanken in één klap te kunnen overzien. Wie het woord encyclopedie uitspreekt, moet tijdens en de cy en de clo voorbereiden om vloeiend te kunnen praten. Ook dat kunnen dieren. Samuels liet een video zien van de chimpanzee Ayumu die door Japanse onderzoekers is opgeleid om razendsnel op een scherm de cijfers 1 tot en met 9 in de juiste volgorde aan te raken – hoe ze ook op dat scherm worden getoond. De aap kan dat zelfs sneller dan veel studenten (wat misschien ook wel veroorzaakt wordt doordat die studenten niet geneigd zijn er maandenlang op te trainen).

Vrijwel alle belangrijke aspecten van het menselijke klanksysteem kunnen we aldus, volgens Samuels, vinden bij andere dieren. Wat ons bijzonder maakt is vooral dat we die dingen allemaal hebben samengevoegd, en dan ook nog hebben gecombineerd met logisch denken over betekenis, met woorden en het vermogen om die woorden in zinnen samen te voegen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: evolutie, fonologie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d