• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Addenda EWN: inpalmen ww. ‘zich toe-eigenen’

11 september 2014 door Reageer

Door Michiel de Vaan 

Samenstelling van in en palmen, ontstaan als scheepvaartterm. Het Vroegnieuwned. simplex palmen betekent ‘met de handpalm omvatten’ en ‘hand over hand naar zich toehalen’, bijv. om een lijn binnen te halen of langs een mast omhoog te klimmen. In die tweede betekenis lijkt palmen – gezien de oudste attestaties – aan de scheepvaart te zijn ontleend. Bij inpalmen is ‘beetje bij beetje met de hand naar binnen halen’ de oudste betekenis, bijv. in 1612 in Bootsmans praetgen van Willem Meerman: zijn eyghen eynde vast te belegghen, dat hy alreede inghepalmt hadde‘zijn eigen deel vast te leggen dat hij al beetje bij beetje naar zich toe had gehaald’. Ook eynde (van een lijn) maakt hierin deel uit van de scheepvaartbeeldspraak. De attestatie uit 1598 uit Oost-Indische en West-Indische Voyagien, genoemd in WNT, is onzeker.

Via ‘stukje bij beetje innemen’ van andere objecten en ‘geld innen, schulden terugvorderen’ verbreedde de betekenis zich tot het huidige ‘zich toe-eigenen’ (al in 1726 in Tuinman’s Spreekwoorden), waarbij inpalmen nog steeds de connotatie van ‘stukje bij beetje’ kan hebben.

Middelnederlands palmen, pallemen komt in de 15e eeuw in Vlaamse teksten voor in de betekenis ‘zwaaien’ met een mes, zwaard of lans. Bijv. in een Gentse tekst uit 1424: (…) Jan vander Scaghen(…), ter causen van eenen ghevanghenen, namen sij by der burst ende pallemden haer messen zegghende: “Ghy en zulten niet behauden, of wij zullen hu een mes in hu essenbecke steken” ‘Omwille van een gevangene namen zij Jan van der Schagen bij de borst, en ze zwaaiden met hun messen en zeiden: “Gij zult hem niet hier houden, of we zullen u een mes in uw hersens steken’. Ook Oudfrans palmoyer, paumoyer betekent het ‘hanteren’ of ‘zwaaien met’ een wapen. Het is daarom waarschijnlijk dat het Vlaamse woord een leenvertaling uit het Frans is (zie Edw. Gailliard, “Palmen, pallemen, zijn poingiaert palmen, zijn mes pallemen”, in Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1909, 38–44).

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Lucebert • Tajiri

Het licht is de liefde is niets
Een gat grijpt naar een ander gat
Het beeld bijt een beeld
De spiegel is bleek en bont

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LIBELLEN

Hier is de broedplaats, takken in elkaar gehaakt,
manshoge brandnetel slaapt tussen grijze
verdorde armen, dun dood sparrehout.
Libellen paren een snel ogenblik,
bidden in zwermen, zetten zich,
doorzichtige strikken, korte takken,
op taktoppen.

Bron: Dierenalfabet, postuum verschenen, 1978

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1881 Maria Kronenberg
sterfdag
2018 Dana Constandse
➔ Neerlandicikalender

Media

De literaire letterenshow 2

De literaire letterenshow 2

12 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d