Herinnering weggevaagd door Tweede Wereldoorlog
De oorlog die van 1940-1945 in onze contreien woedde, veroorzaakte zo mogelijk nog méér leed dan die van 1914-1918. Dat bracht met zich mee dat ook in de literatuur de aandacht zich op 1940-1945 (en in andere landen 1939-1945) richtte. Toch verdween de Eerste Wereldoorlog nooit helemaal uit beeld, omdat in landen als Engeland, Frankrijk en België het aantal militaire slachtoffers in 1914-1918 significant hoger lag dan in 1940-1945.
Dichters
De meeste Nederlandstaligen waren in 1914-1918 geen militair. Het gros van de Nederlandstalige Eerste Wereldoorlogsgedichten is dan ook buiten de loopgraven geschreven. Bij bekende én onbekende Vlaamse en Nederlandse dichters. Eén van hen was Hermanus van Sijn (1853-1930). Hij was de huisdichter van het Geïllustreerd Volksblad voor Nederlanden, volgens de schrijvers van het voorwoord in zijn postuum verschenen bundel Bereid den vrede (1931), een ‘rond-eerlijken pacifist en fellen oorlogshater.’
Twee dagen na de Duitse inval in België, op 6 augustus 1914, publiceerde hij het – voor zover mij bekend – vroegste Nederlandstalige Eerste Wereldoorlogsgedicht:
OORLOG
Vervloekt zij de Oorlog,
Die menschen maakt tot
kanonnenspijs;
Vervloekt zij de Oorlog,
driewerf vervloekt,
Die in ellende
zijn lauw’ren zoekt!
Heet dàt Beschaving,
Humaniteit,
Die heel Euroop naar
den afgrond leidt?
Heeft àl dat “kunnen”
’t zóó ver gebracht,
Dat door die grootheid
verderf ons wacht?
Wèl mocht gij stichten,
o, Vorstenschaar!
’t Paleis des Vredes…
Eén somb’re maar
Doortrilt heel de aarde
en schreit het uit:
Wie van U doofde
de lont bij ’t kruit!?
H. van Sijn.
Hierna zijn nog héél veel Nederlandstalige W.O. I-verzen geschreven, die – om wat voor reden ook – veelal buiten het collectieve geheugen zijn gevallen. In komende afleveringen van deze serie meer over en van dit materiaal.
Recent verschenen W.O. I-bloemlezingen (met gedichten uit die tijd):
Oorlogspoëzie verschenen in 1914 en 1915 en onuitgegeven gedichten. Verzameld door Jan Bernaerts en Hendrik Heyman. Drukk. van het Militair Gesticht van vakheropleiding voor zwaar gekwetsten uit den oorlog, Port-Villez, 1916. 218 p.
Het monster van de oorlog. Nederlandse liedjes en gedichten over de Eerste Wereldoorlog. Samengesteld en ingeleid door Rob Kammelar, Jacques Sicking en Menno Wielinga. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2004. 367 p.
Het lijf in slijk geplant. Gedichten uit de Eerste Wereldoorlog. Samenstelling en inleiding Geert Buelens. Ambo/Manteau, Baarn/Antwerpen, 2008. Omvang 685p. Bevat voornamelijk gedichten van buiten het Nederlandse taalgebied, met vertalingen.
De 100 beste gedichten van de Eerste wereldoorlog. Samenstelling Geert Buelens. Ambo, 2014. Bloemlezing uit zijn werk van 2008.
Zie ook:
Bart FM Droog. Nederlandstalige poëzie uit de Eerste Wereldoorlog (1). Neder-L, 18-01-2015.
Laat een reactie achter