En: echte en valse sonnettenkransen

Vandaag is de Poëzieweek uitgebroken. Wie voor € 12,50 aan poëzie bij de warme boekhandel inslaat krijgt een sonnettenkransje gratis. Een wát? Een sonnettenkrans, dat is de

“Aanduiding voor een bepaald soort sonnettencyclus van Italiaanse oorsprong. Ze is gebaseerd op het principe van de concatenatio en wordt gevormd door vijftien sonnetten. De beginregel van het tweede sonnet is gelijk aan de slotregel van de eerste, de slotregel van het tweede is gelijk aan de beginregel van het derde sonnet, enz. Het vijftiende sonnet (zgn. meestersonnet) bestaat uit de beginregels van de veertien eraan voorafgaande sonnetten.”

Algemeen letterkundig lexicon, DBNL, Leiden, 2012-2014.

Sonnettenkransen duiken in de Nederlandse taal op vanaf het begin van de 17de eeuw: bij een kleine speurtocht ontdekte ik dat  Simon van Beaumont (1574-1654)  of de Zuid-Nederlandse Justus de Harduwijn (1582-1636) aanspraak kunnen maken op de betiteling ‘eerste Nederlandstalige sonnettenkransbakker’. Kunnen, want het is goed mogelijk dat er andere, mij niet bekende voorgangers waren.

In ieder geval zijn hebben na deze twee tientallen andere bakkers sonnetten in het beslag gegooid en in de ovens der poëzie geschoven; zo kokkerelden óók H.J.A.M. Schaepman (1844-1903), Julius Sabbe (1846-1910), René de Clercq (1877-1932), Alfred Hegenscheidt (1866-1964), Jeanne Reyneke van Stuwe (1874-1951), Martien Beversluis (1894-1966), Karel van Dorp (1900-1961), F.L. Bastet (1926-2008)  (wie kent ze niet?) en vele anderen onvergetelijke sonnettenkransen.

In 2008 publiceerde Frank van Pamelen de bundel IKEA en andere verzen (Nijgh & Van Ditmar). In dat boek staat een als-een-trein-lopende en uiterst hilarische sonnettenkrans, waarvan de titel ‘Gisterenmorgen’ ook nog eens een basalt-woord is en waarvan de beginletter van de eerste regel van elk sonnet de titel vormen – waarmee het dus óók een acrostichon is.

Díe sonnettenkrans is vandaag online geplaatst op het NPE-lemma over het boek. Zie:
www.nederlandsepoezie.org/jl/2008/pamelen_ikea_en_andere_verzen.html

Ben erg benieuwd of de bakker van het sonnettenkranspoëzieweekgeschenk 2015, Ilja Leonard Pfeijffer, dit meesterwerk weet te overtreffen. Er is maar één manier om daar achter te komen – door naar de boekhandel te snellen en poëzie aan te schaffen.

Armen van dagen hoeven niet bevreesd te zijn buiten het sonnettengebak te vallen. Gouden Tijden, het gratis downloadbare Neerlands Alternatieve Boekenweekg[e]schenk 2013, bevat maar liefst drie sonnettenkransen, en is nog steeds verkrijggbaar. Niet meer vers, maar nog wel fris.
Download:  http://estherporcelijn.nl/wp-content/uploads/Sonnettenkrans-2013.pdf

Opgepast!

Net zoals er bij bij broodbakkers sprake is van echte en valse bakkers, kent ook de sonnettenbakkerij echte en valse sonnettenbakkers.

We weten nog goed hoe in 1979 Fiore del Campo de bundel Een echte sonnettenkrans uitbracht. Een misleidende titel, want het boek bevatte een reeks sonnetten – maar die reeks vormt geen heuse krans. Jacques Perk (1859-1881) schreef ook sonnnettencycli, die ten onrechte als sonnettenkransen over de toonbank vlogen. Het is omineus dat hij op zéér jonge leeftijd stierf.

‘Snarknettennos’

Vandaag, nadat in de afgelopen dagen diverse radio- en televisieprogramma’s, kranten, en op sites en blogs uitvoerig aandacht is besteed aan het verschijnsel ‘sonnettenkrans, publiceert de hoofdredacteur van het literaire nieuwtjesblog Tzum dit:

Bij Tzum dachten we: waarom noemt niemand Maria van Daalen? Een van de allereerste digitale poëzie-experimenten was een door haar geschreven sonnettenkrans, waarbij alle gedichten aan elkaar gelinkt waren. Van de dichteres kregen we toestemming om de sonnettenkrans ’13 sonnets for a lost lover / 13 sonnetten voor een verloren geliefde’ uit Elektron, muon, tau vandaag te publiceren. Tot iemand zich bij ons meldt, kunnen we volhouden dat zij de eerste sonnettenkransdichter is in het Nederlands én het Engels.

http://www.tzum.info/2015/01/sonnettenkrans-maria-van-daalen-13-sonnetten-voor-een-verloren-geliefde/

 .
Nu weet iedereen dat een sonnettenkrans bestaat uit 14 sonnetten, die samen het 15de sonnet vormen.
Maar nu wordt het ingewikkeld: Maria van Daalen heeft het eigenlijke slotsonnet aan het begin geplaatst  als ‘Sonnet 0’. Dan volgen 13 genummerde sonnetten en een ongenummerd sonnet getiteld ‘Het Bruce Nauman sonnet’. Het is dus een omgekeerde sonnettenkrans. En zoiets noemt men géén sonnettenkrans, maar… een ‘snarknettennos’.