• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Addenda EWN: kloris

2 april 2015 door Reageer

Door Michiel de Vaan
kloris zn. ‘vrijer; sufferd’

In de 17e en 18e eeuw als naam voor vrijers en herders gebruikt in toneel, gedichten en liederen. De oudste attestatie is Klorus in een opsomming van vrijers in Bredero’s Griane (1616): wel waarom Klorus, Jorus, Gorus, of Flores niet? ‘wel waarom Kloris, Joris, Goris of Floris niet?’ Gespeld met een i vinden we Cloris als hoveling in een toneelstuk uit 1631, Cloris en Kloris als herders vanaf 1633, en ook Clores (1647) en Klores (1717) komen voor. De algemene bekendheid van het woord wordt vooral aan het stuk Bruiloft van Kloris en Roosje toegeschreven, dat vanaf de 18e eeuw vaak na de opvoering van Vondels Gijsbrechtgespeeld werd. Zoals we hieronder zullen zien, was Kloris echter al eerder verspreid als volkse roepnaam. In de moderne omgangstaal betekent kloris meestal ‘sufferd’, evenzo Fries kloaris.
De naam is vormgelijk met die van de nymf of herderin Cloris, die teruggaat op Latijn Chlorisdat weer afstamt van Grieks Khloris, letterlijk ‘de bleke’. Zo reeds de dienstmaagd Cloris in de Middelnederlandse Floyris ende Blantseflur (1e kwart 13e eeuw). Ook in de literatuur uit de 17e eeuw is Cloris vaak een nymf of een herderin, net zoals in het Vroegnieuwengels, -frans en -duits (bijv. Chloris, or The complaint of the passionate despised shepheard, William Smith, 1596).
Men heeft aangenomen dat de pastorale context waarin zowel de internationale Chloris (♀) als de Ned. Kloris (♂) voorkomen de geslachtsverandering van de laatste verklaren. Maar gezien de populariteit van het motief van de mooie herderin Cloris rond 1600, ook in Nederlandse teksten, is het niet waarschijnlijk dat Nederlandse auteurs hier collectief een vergissing hebben begaan. Er zijn aanwijzingen dat Chloris qua vorm is samengevallen met een inheemse jongensnaam Kloris.

Bevolkingsarchieven in Holland in de 17e en 18e eeuw vermelden sporadisch de mannelijke roepnamen Kloris, Cloris, Clores. Vaker dan toevallig kan zijn duikt in hun buurt ook de naam Cornelis op. In 1832 bijvoorbeeld blijft in Brielle Cornelis Klorisz Smit als weduwnaar achter. De doopregisters van de Nieuwe Kerk in Amsterdam leveren zelfs een tastbaar bewijs voor de identiteit van Kloris en Cornelis.Aechie (‘Aagje’) Dirx doopt er in 1632 haar zoon Cornelis en in 1640 een andere zoon, Flores. De eerste heeft de doopnaam van zijn vader gekregen en de tweede die van zijn grootvader, want Aechie’s man heet in 1632 Clores Florisz en in 1640 Cornelis Florisz. Een dergelijke variatie in roepnamen van dezelfde persoon is in de registers zeer gebruikelijk. Kloris is dus een Hollandse roepnaam bij Cornelis, zoals het bekendere Krelis maar dan met omwisseling van r en l.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Christine D’haen • Vijfde grafgedicht voor Kira van Kasteel

Al wat de moestuin gunt, de groenten van het jaar;
het boerenhof, de boter, room en schuimige melk;
de herfstelijke boomgaard peer- en appelzwaar;
’t fijn kruid uit wei en tuin, uit ’t bos de kantharel

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d