• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘Sodemieteren’ heeft drie dimensies

6 juli 2015 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Geen enkele zin, hoe zakelijk ook, weerspiegelt alleen maar de wereld. Hij komt altijd van een spreker of een schrijver en wordt daardoor een beetje gekleurd door hoe die spreker of schrijver de wereld ziet – of hoe hij wilt dat wij die wereld zien.
Sommige mensen stellen de wereld in schrillere kleuren voor voor dan anderen. Zij zeggen niet dat ze hun schoenen in de hoek hebben geplaatst, maar dat ze deze daar hebben gegooid. Of gesmeten. Of gedonderd. Of gesodemieterd.
Christine Liebrecht deed onderzoek naar dit soort termen, die ze intensiveerders noemt. Ze promoveert deze week  in Nijmegen op een proefschrift waarin ze onder andere onderzocht hoe Nederlandse journalisten (van NRC Handelsblad en De Telegraaf) en schrijvers op internet intensiveerders gebruiken, en wat voor effect ze hebben op de lezers.
Ze plaatst al die intensifieerders daarbij op in een driedimensionale ruimte. De eerste twee dimensies zijn semantische rijkdom en contextafhankelijkheid. Ze vormen het volgende vlak:
Dumpen is semantisch rijker dan de gooien, omdat de definitie van dumpen zo’n beetje alles omvat dat gooien ook heeft, maar meer (bijvoorbeeld dat het typisch gaat over het weggooien van dingen die je als waardeloos beschouwt). 

Gooien is alleen krachtig in een bepaalde context (‘we gooien de lammetjes in de vrachtwagen’), terwijl je het woord sodemieteren alleen al hoeft te zien om te weten dat het krachtig is. Dat is de tweede dimensie, die van de ‘contextafhankelijkheid’.
In dit geval staan de woorden min of meer op één diagonaal in het vlak, maar er zijn ook taaluitingen die contextafhankelijk krachtig zijn, maar ook semantisch arm. Liebrecht geeft als voorbeeld ‘!!!’

De derde dimensie, ook weer ortogonaal op de andere twee, is die van negativiteit (‘klote’) naar positiviteit (‘fantastisch’). (Opdracht: De drie dimensies beschrijven acht verschillende gebieden, zoals ‘positief, contextafhankelijk en semantisch rijk’. Bedenk voor ieder van die gebieden een aansprekend voorbeeld.)
De indeling in acht kwadranten hielp de onderzoeker. Zo kon ze bijvoorbeeld vaststellen dat de studenten die haar teksten hadden gecodeerd vooral de contextafhankelijke voorbeelden gemakkelijk over het hoofd zagen – de semantische rijkdom van een term maakte hem aan de andere kant nauwelijks makkelijker te vatten als een intensiveerder. Maar ze bleken ook van invloed te zijn op hoe mensen reageerden op teksten waarin veel intensiviseerders gebruikt werden. 
Zo bleken mensen in het algemeen sterker te reageren op negatieve (slecht) dan op positieve (goed) qualificaties.  Dat is op zich een bekend verschijnsel, dat misschien zelfs wel een evolutionaire oorsprong heeft (het is belangrijker om op je hoede te zijn voor het kwaad dan om aangetrokken te worden door het goede). Maar het effect bleek te verdwijnen wanneer je de termen intensiveert: mensen reageren niet heftiger of vreselijk dan op geweldig.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: tekstwetenschap

Lees Interacties

Reacties

  1. Harry Steenvoorden zegt

    10 juli 2015 om 15:08

    Hé, kijk nou….ook Marc van Oostendorp lijdt in de derde regel van dit artikel aan de 'wiltziekte' .
    Ik dacht dat alleen jongeren een t plaatsen achter de derde persoon enkelvoud van het werkwoord willen, maar als zelfs de professor dit gaat doen weten we het zeker: hier is sprake van een onomkeerbaar proces. Maar waarom verschijnt die t steeds vaker? Ik kan niet wachten tot Van Oostendorp ook hierover zijn taalkundige geest wilt laten waaien…

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    10 juli 2015 om 15:58

    Voor ik mijn licht hierover zou kunnen laten schijnen, zou ik eerst moeten weten dat dit steeds vaker gebeurd, en dat weet ik niet. Het is bij mijn weten al een oud verschijnsel.

    Het probleem bij onderzoek naar dit soort zaken is ook dat er nu veel meer geschreven materiaal beschikbaar is dan twintig jaar geleden. Nu gebruikt een professor een dergelijke vorm in een weblog, maar twintig jaar geleden waren er geen weblogs. Er waren wel officiële gedrukte publicaties – maar vermoedelijk zijn er van professor vO ook anno 2015 geen 'hij wilt'en te vinden in gedrukte publicaties, simpelweg omdat die eruit gefilterd zijn – en informele persoonlijke brieven, maar daar hebben we geen inzicht in.

    Beantwoorden
  3. Drabkikker zegt

    26 augustus 2015 om 11:54

    Waarom? Om regelmaat in het werkwoordssysteem aan te brengen waar die ogenschijnlijk ontbreekt: https://drabkikker.wordpress.com/2012/10/04/kant-wilt-wel-zult-maar-hij-magt-niet/

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

JUNI ’57

Met niets meer bij me dan het te vlug geleefde,
nog in de flarden van haar vertrek gekleed,
loop ik het land op om naar de lucht te kijken
en hoe mijn liefde allengs in niets meer leek
op die voor haar.

Het is een juninacht – de kortste nacht
bijna. Ik voel met mijn hoofd het hooi van de opper
waartegen ik zit. Ik zie een blijvende
zonsondergang boven een vuurtorenlicht
en weinig sterren.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d