Zoals u wellicht weet, woedde er tot voor kort in Nederland een spellingsoorlog. De strijdende partijen hadden hun eigen kleur: de groenen en de witten.
Goed nieuws van het front: de oorlog is voorbij! De groenen hebben gewonnen. Dat wil zeggen: de witten volgen nu de spelling van de groenen, maar als ze het niet met de groenen eens zijn, vermelden ze in hun eigen spellinglijst een alternatief. Hun vlag hebben ze echter gestreken: ze noemen die alternatieven niet langer de Witte spelling.
Vandaag beleven de groenen hun moment van glorie: in Den Haag wordt de nieuwe editie van het Groene Boekje gepresenteerd. De witten gaven hun eigen spellinglijst vorige week uit.
Omdat andere oorlogen en wereldproblemen ook nogal wat aandacht opeisen, zal niet iedereen de details van de groen-witte spellingsoorlog paraat hebben. Daarom hier een kort resumé.
In het Groene Boekje wordt de officiële spelling van het Nederlands vastgelegd. De overheid en het onderwijs zijn verplicht de spelling van het Groene Boekje te gebruiken, daarnaast mag ieder1 ut self wete.
In 1995 werd de spelling grondig herzien, met de belofte dat er iedere tien jaar een nieuw Groen Boekje zou komen, maar dat de spellingregels niet meer zouden worden aangepast. Zo moeilijk was het trouwens niet, legde de overheid uit. Er waren bijvoorbeeld maar twee regels voor de tussen-n: de eerste met slechts twee subregels en vijf uitzonderingsregels; de tweede met slechts vijf subregels.
Maar in 2005 werden de regels toch enigszins aangepast en vooral bij de media viel dat helemaal verkeerd. Hoezo eerst paardebloem en nu toch paardenbloem? De Volkskrant, de NOS, NRC Handelsblad: ze vonden de nieuwe spelling alsnog onwerkbaar.
Gevolg: veel media besloten om het Groene Boekje te boycotten. Zij zouden voortaan de Witte spelling volgen, die door het Genootschap Onze Taal in 2006 werd vastgelegd in het Witte Boekje.
Inmiddels zijn we tien jaar verder. Dat biedt de mogelijkheid om met een kleine steekproef te onderzoeken in hoeverre bijvoorbeeld NRC Handelsblad zich aan de Witte spelling heeft gehouden. In 2005 nam die krant zich voor om nooit meer het absurde, groene ideeëloos te schrijven, alleen nog het witte ideeënloos. Dat is goed gelukt, zij het dat ideeënloos de afgelopen tien jaar slechts twee keer in NRC Handelsblad heeft gestaan.
Ook nam de NRC zich voor om nooit, nee nooit meer het groene kerkenraad te schrijven, alleen nog het witte kerkeraad. Dat is niet gelukt: want in het verfoeide groen komt dit woord tussen 2005 en 2015 73 keer in de krant voor en in het wit 13 keer. Zielenrust, een andere steen des aanstoots, geeft een vergelijkbaar resultaat: 30 keer in groen (zielenrust), 14 keer in wit (zielerust).
Oorlogen over relatief onbeduidende zaken zijn lastig: je bent geneigd te vergeten dat je aan het vechten bent. Bovendien kijken de meeste mensen voor de spelling niet in Groene of Witte boekjes, maar naar de rode kringeltjes die in Word verschijnen als een woord niet correct is gespeld. Dat tekstverwerkingsprogramma volgt op zijn beurt de Groene spelling – een alliantie die onverslaanbaar is gebleken.
- Spellingsite van het Genootschap Onze Taal
De Spellingwijzer Onze Taal is voor €17,50 te koop via Onze Taal - De Woordenlijst Nederlandse Taal
Het Groene Boekje is voor €24,95 te koop via de website van Van Dale.
Een column zet de zaken op scherp, daar is het een column voor. Maar het Witte Boekje was natuurlijk geen gevechtshandeling in een 'spellingsoorlog' (GB 2015: spellingoorlog), maar een luid en duidelijk signaal van onvrede over de beroepsdeformatie van de taalkundigen die het Groene Boekje maakten en tal van wijzigingen doorvoerden: btw in plaats van BTW, middeleeuwen in plaats van middeleeuwen (behalve voor gespecialiseerde historici die Middeleeuwen mochten schrijven), re-integratie in plaats van reïntegratie en ga zo maar door. Ik geef al tien jaar spellingsworkshops en mijn cursisten zien groen en geel van ergernis en verwarring. De Witte Spelling behield zo veel mogelijk het goede van de bestaande spelling, maar vergrootte daarmee natuurlijk de verwarring. Kortom, we zijn stuurloos geworden wat de spelling betreft. En het houdt niet op: de nieuwe Woordenlijst.org geeft 'gebruikmaken' – ik gebruikmaak, jij gebruikmaakt, wij gebruikmaken. Hoe zot kun je het bedenken? En de spellingscontrole van Word maakt het ook steeds bonter, want schrapt nu niet alleen vrijwel elke tussen-s, maar schendt ook alle regels voor het aan elkaar schrijven. De spellingschaos ((GB 2015: spellingchaos) is compleet, met één verliezer: de taalgebruiker.
Rien Schraagen, Bureau Heldertaal
Ik kan me helemaal vinden in de analyse van Ewoud Sanders en al een paar jaar geleden signaleerde ik dat een woord als de vermaledijde pannenkoek door de meeste media die wit spellen al weer met een tussen-n werd geschreven. Ik vond de hele witte spelling wat dat betreft al een achterhoedegevecht. Het siert Onze Taal dat ze hun witte spelling nu ergens hebben losgelaten en secundair hebben gemaakt.
Mijn grootste bezwaar tegen de witte spelling is dat het geen standaardspelling voorstaat, maar keuzevrijheid biedt. Ik ben daar niet voor omdat gewone mensen helemaal niet weten wat en waarom ze moeten kiezen, bijvoorbeeld tussen kerkeraad, of kerkenraad, nee, ze willen concreet kunnen opzoeken dat het kerkenraad is. Zonder verdere discussie. Ik vond de hele witte spelling destijds dan ook een nogal elitair streven van hoogopgeleide, veelal oudere mensen. En bedenk dat mensen die nu dertig of jonger zijn niets meer hebben met het schrijven van pannekoek – met de oude gedachte van een koek in een pan – maar gewoon pannenkoek schrijven, met de tussen-n van het meervoud van pan.
Zelf ben ik begin 2010 overgestapt op de groene spelling, daar had ik meerdere redenen voor en de belangrijkste was dat ik dan van al het gezeik af was en ook niet meer met mijzelf in discussie hoefde. Gewoon spellen volgens het Groene Boekje. Het leven werd een stuk overzichtelijker en aangenamer.
Dit alles neemt niet weg dat ik het niet allemaal eens ben met de groene spelling en ik vind dat de witte spelling een hoop goede suggesties doet om de spelling te verbeteren en te vereenvoudigen. Maar voer die discussie dan via overleg met de Taalunie en wellicht dat over vijf of over tien jaar de spelling nog eens goed onder loep kan worden genomen. Maar tot die tijd houd ik me aan de groene spelling en inderdaad, met veel dank aan de spellingcheckers die overal zitten ingebouwd. Education permanente.
Er ontbreekt één niet onbelangrijk detail aan het historische résumé van Ewoud: de "witte" spelling bestond al vanaf oktober 1998, toen het Genootschap Onze Taal haar Spellingwijzer Onze Taal uitbracht. In 2005 werd dat heruitgegeven als het Witte Boekje. En toen pas hadden de krantenredacties de guts om het met het Groene Boekje oneens te zijn, tien jaar daarvoor volgden ze slaafs de Taalunie.
Verder heeft Ewoud gelijk: we (burgers, in ons dagelijkse leven) mogen allemaal schryven zoals we willen en iedereen leest waar i zin in heeft.
'Gebruikmaken' staat al in mijn Groene Boekje van 2005. Wat is er precies zot aan die vorm?
<< Ik ben daar niet voor omdat gewone mensen helemaal niet weten wat en waarom ze moeten kiezen, bijvoorbeeld tussen kerkeraad, of kerkenraad, nee, ze willen concreet kunnen opzoeken dat het kerkenraad is. >>
'Gewone mensen' willen de taal gebruiken als handig instrument, niet als IKEA kast. NB ik schrijf al jaren kerkraad om van t gezeur af te zijn.