• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Gespogen

26 november 2015 door Marc van Oostendorp 9 Reacties

Door Marc van Oostendorp


Groot was de opschudding toen wij hier in ons uitgewoonde redactiekantoor onlangs vernamen dat de criticus Arjan Peters in de Volkskrant Frans Kellendonk “te veel gentleman [vond] om zich de straatvechtersmentaliteit van gespogen polemist eigen te maken”.

Wat betekent dat? Het blijkt inderdaad heel moeilijk te zijn om daar antwoord op te vinden, maar op het onvolprezen Meldpunt Taal meldde iemand  wijst erop dat je door naar “een gespogen” te zoeken wel wat treffers vindt, waaronder een verhaal van Herman Brusselmans:

Ze is een gespogen type voor dit soort circus, dacht Guggenheimer.

Uit dit soort voorbeelden concludeert de melder dat het betekent ‘een uitgesproken polemist’, maar mij valt eigenlijk vooral op dat er een aantal voorbeelden zijn waarin een acteur bijvoorbeeld ‘een gespogen Tommy Lee Jones’ neerzet, en daaruit concludeer ik dat het meer betekent ‘een prototypische’ of zoiets.

Uit het feit dat Brusselmans het schrijft en sommige andere links, zou je kunnen afleiden dat het Vlaams is, maar de uitdrukking kan ook op Nederlandse websites gevonden worden.

Gelukkig kunnen we ons sinds kort voor dit soort vragen ook voegen bij het onvolprezen Dialectloket, waar je in heel veel woordenboeken van (Vlaamse) dialecten tegelijkertijd te zoeken. Daaruit blijkt dat het woord in ieder geval is opgetekend in het Kortrijks woordenboek van Debrabandere:

Gespogen [gə’spo:gən], bn. < volt. dw. van spujen. 't Es zijn vader gespogen (minder vaak: gespuuj(d)) < Fr. c'est son père craché: hij is sprekend zijn vader.

Het is wel weer net wat anders, maar komt toch dicht genoeg bij onze hypothetische betekenis in de buurt. De vraag is dan wel hoe de toch door en door Nederlandse columnist Arjan Peters bij die uitdrukking komt. Gelukkig is daarvoor tegenwoordig Twitter:

@fonolog Ik noemde hem juist géén gespogen polemist (te veel gentleman), eigen uitdrukking.

— Arjan Peters (@ArjanPeters2) 23 november 2015

@fonolog Maar dit is toch geen Vlaamse uitdrukking- ik gebruik haar al sedert mijn Noordhollandse jeugd.

— Arjan Peters (@ArjanPeters2) 23 november 2015

Ergens in Noord-Holland heeft iemand dus iets bedacht dat sterk lijkt op een Vlaamse uitdrukking. Het Noord-Hollands is gespogen Vlaams.

@fonolog Dan ben ik een uitvinder die dat van zichzelf niet weet.

— Arjan Peters (@ArjanPeters2) 23 november 2015

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: dialecten, taalkunde, woordgebruik

Lees Interacties

Reacties

  1. Oscar Strik zegt

    26 november 2015 om 10:13

    Een blik in de Etymologiebank onder 'spuwen' is ook verhelderend, en daarnaast in de GTB. In het Middelnederlands waren er al vervoegingen volgens de tweede sterke klasse (bv. spooch). Oorspronkelijk is spuwen (< spîwa) een werkwoorde van de eerste sterke klasse. Het kan dus ook een relict zijn dat nog op meerdere plaatsen bewaard is gebleven. Een andere optie is inderdaad dat het onafhankelijke analogieën zijn; dat sluit weer aan bij wat Peters zelf zegt. Daarvoor zie ook Knooihuizen & Strik (2014).

    Beantwoorden
  2. Marcel Plaatsman zegt

    26 november 2015 om 10:34

    Mij komt dit gebruik van "gespogen" ook niet erg Noord-Hollands voor. "Spugen" betekent hier ook eigenlijk "overgeven" (dat gedoe met speeksel noemen we "kwatten"), dat lijkt me toch 'n wat lastige betekenis om zomaar in een andere context te gebruiken. Je hebt ook "zo loof als gespogen spek" (o.m. Boekenoogen noteert dat), waar die overgeef-betekenis dus weer terugkomt (loof = moe, beu).

    Beantwoorden
  3. JudyElf zegt

    26 november 2015 om 11:31

    Mijn moeder kwam uit Rotterdam en zei als iemand sprekend op iemand anders leek: ‘Het is hem gespuugd.’

    Ook interessant in dit verband: http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/spitting-image

    Beantwoorden
  4. koenfucius zegt

    26 november 2015 om 18:37

    Zou daar een Engelse invloed achter kunnen zitten (niet ongehoord in sommige West-Vlaamse dialecten)? In het Engels zegt men namelijk zaken als "she's the spitting image of the milkman" om aan te geven hoezeer iemand op andermand lijkt. En wie de tachtiger jaren live heeft meegemaakt herinnert zich vast de satirische Britse TV-reeks 'Spitting Image' waarin politici en andere bekendheden onder vorm van een karikaturale, maar zeer gelijkende latexpoppen door de mangel werden gehaald.

    Beantwoorden
  5. Marcel Plaatsman zegt

    27 november 2015 om 10:46

    Debrabandere verbindt het al met het Franse "craché" ("gespogen"): "C'est son père craché." Dat ligt natuurlijk nog net iets meer voor de hand dan Engels. "Cracher" op zijn beurt zou trouwens weer aan het Germaans ontleend kunnen zijn, schrijft en.wiktionary.org.

    Beantwoorden
  6. koenfucius zegt

    27 november 2015 om 12:02

    Fascinerend. Ik vond ook dit: http://www.phrases.org.uk/meanings/spitting-image.html – jammer genoeg is er weinig zekerheid over de datering, en is het moeilijk vast te stellen of er een gemeenschappelijke oorsprong is, dan wel een parallelle ontwikkeling.

    Beantwoorden
  7. Ad Welschen zegt

    27 november 2015 om 13:09

    Mijn moeder kwam ook uit Rotterdam, maar zij zei in zo'n situatie: "Het is gespogen X''. Absoluut niet zoiets als 'gespuugd'.

    Beantwoorden
  8. JudyElf zegt

    27 november 2015 om 15:40

    Met googelen op ‘wie gespuckt’ of ‘gespuckt’ + ‘Ebenbild’ kwam ik bij de betekenis ‘haargenau’.
    Jammer van die c, ‘gespukt’ (= ‘gespookt’) zou voor mijn gevoel de herkomst mooi verklaren 🙂

    Beantwoorden
  9. JudyElf zegt

    27 november 2015 om 19:38

    En dit nog gevonden n.a.v. ‘spitting/splitting image’:
    spouwen = spugen = to spit,
    spouwen = splijten = to split.

    Zie:
    http://bit.ly/gespouwd
    http://bit.ly/gespouwd-gespouwen

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d