• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: ondeugend

10 december 2015 door Reageer

Door Michiel de Vaan

ondeugend bn. ‘ongehoorzaam’
Middelnederlands ondoghende [spreek uit als ondeugende] heren ‘deugdeloze heren’ (ca. 1400, Willem van Hildegaersberch), Vroegnieuwnederlands ondeugend ‘ondeugdelijk’: overmids dat zij tvolc van dien lande ooc ondueghende ende ombequame vonden ter oorloghen ‘aangezien ze de bewoners van dat land ook ondeugdelijk en onbekwaam vonden voor de oorlog’ (1557, Zeebout, Tvoyage van Mher Joos van Ghistele), dat sy wt ghiericheyt de ghenen niet en straffen, die ondeughende loos dinck offeren‘dat ze uit gierigheid niet diegene straffen die waardeloze dingen offeren’ (Deux-Aesbijbel, 1562). Voorbeelden uit de 17e eeuw: de oude doch ondeugende uytvlucht ‘de oude maar ondeugdelijke smoes’ (1618), ondeuchende wapenen ‘ondeugdelijke wapens’ (1647), ondeugent kruyt ‘nutteloos kruid’ (1655), de plancken vanden solder waeren gansch ondeugend ende vergaen ‘de zolderplanken waren geheel ondeugdelijk en verrot’ (1662, Verbaal Meijerij Den Bosch). In de 18e en 19e eeuw ook ‘deugdeloos, onzedelijk, oneerbaar’. Vanaf de 19e eeuw komt de huidige betekenis ‘brutaal, ongehoorzaam’ voor: die haar nu reeds ondeugend plaagde (Loosjes, 1806), wederkeerig als een ondeugend kind ‘weerspannig’ (1837).

Ontkenning van het tegenwoordig deelwoord van deugen, Middelnederlands doeghend, doghend, dughend ‘deugdzaam, edel’ [spreek alle uit als deugend] in Hollandse teksten (ca. 1400), Vnnl.  sporadisch deugend ‘goed, vroom’ (1650). Een slechts eenmaal aangetroffen variant van de ontkenning is wanduegende [onderpanden] ‘ondeugdelijke onderpanden’ (Den Bosch, 1529).
Literatuur:
Voor de transcriptie van het Verbaal van de Meijerij van Den Bosch uit 1662, zie www.henkbeijersarchiefcollectie.nl/historisch_onderzoek/nationaal_archief.htm

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Twan Vet • Ochtendkrant

Morgen mag je heus wel weer over de wereld
lezen, maar vandaag nog niet. Dus blijf in bed.
Ik heb al thee voor je gezet.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d