Door Christine Brackmann
Bestuurslid sectie Nederlands Vereniging Levende Talen
Docente Nederlands aan het Christiaan Huygenscollege te Eindhoven
De schrijvers van het ‘Manifest Nederlands op school’ zouden het vak Nederlands ‘leuker’ en ‘moderner’ willen maken. Martin Slagter, neerlandicus en filosoof, wordt er maar moe van. En leraren Nederlands moeten zich volgens hem niet bekommeren om denkvaardigheden. Zijn artikel ‘Leraar Nederlands, hou je bij je vakgebied’ in Trouw van 10 februari staat echter bol van de drogredenen.
Slagter verwijt de manifestschrijvers dat hun belangrijkste drijfveer lijkt te zijn dat ze het vak Nederlands leuker en moderner willen maken. “Wat hebben onderwijsvernieuwers toch met ‘leuk’?” verzucht hij naar aanleiding van de stellingen in het manifest. Ik heb het manifest doorzocht, maar de woorden ‘leuk’ en ‘modern’ komen er niet in voor. Slagter vertekent hier het standpunt van de opstellers. Drogreden 1.
Vervolgens veegt hij het pleidooi voor meer erkenning van het belang van schrijfvaardigheid van tafel door te stellen dat jongeren daarvoor niet meer de discipline op kunnen brengen. En met ‘leuk’ onderwijs lukt dat al helemaal niet, stelt Slagter. Hij vergeet daarbij opnieuw te vermelden dat het manifest niet pleit voor leuk onderwijs. Wel voor uitdagend, betekenisvol en op inzicht gericht onderwijs. Drogreden 2.
Het drukst maakt Slagter zich echter om de stelling dat Nederlands ook denkvaardigheidsonderwijs is. Dat moeten neerlandici maar aan de echte denkers, de filosofen, overlaten. Alsof leren lezen, schrijven, analyseren, interpreteren, discussiëren en debatteren te onderwijzen zijn zonder een beroep te doen op de denkvaardigheid van leerlingen. Foutloos en precies formuleren, kritisch argumenteren, helder structureren: ik moet de eerste docent Nederlands nog tegenkomen die zijn leerlingen dit kan aanleren zónder te denken. Slagter zet neerlandici weg als onbekwame lieden. Een retorische truc, hier ook te kwalificeren als drogreden 3.
Het vak Nederlands, en met name het examen Nederlands, is wel degelijk aan verandering toe. Het centraal examen leesvaardigheid roept al jaren veel kritiek op. Schrijfvaardigheid moet veel meer aandacht krijgen, zodat onze leerlingen in deze tijd van snelle tweets en rake quotes ook nog leren hoe ze zorgvuldig kunnen formuleren en helder kunnen argumenteren.
Als Slagter binnenkort weer voor de klas staat, dan kan hij wellicht eerst nog een lesje leesvaardigheid en drogredenen voorbereiden. Lesmateriaal: het manifest en zijn eigen artikel.
Wat een nonsens. Iedere docent laat zijn leerlingen denken, maar dat is nog wel iets anders dan denkonderwijs. Denken over denken ís filosofie. Net zo'n onzin als het feit dat leraren Engels, Duits of geschiedenis vinden dat ze ook wel nederlands kunnen geven omdat ze toevalig zelf de taal spreken. Ook dat is een vak op zich.
Staat een pleidooi 'bol' met drie drogredenen en hoef je dan niet meer in te gaan op de verdere inhoud? Het lijkt mij dat er een zinvol onderscheid is te maken tussen basistaalvaardigheid en retorica, logica en wetenschapsfilosofie. Een basisvak omvat van nature van alles wat, maar moet zich beperken.
Misschien kunnen jullie zo door één deur: laat Nederlands de tien belangrijkste drogredenen behandelen en filosofie de rest.
'Leuk en modern' komen niet voor: dus een drogreden…?? Dus 'minder saai en aantrekkelijker' mag niet vrij worden vertaald met 'leuker'? Is het ook al weer muggeziften of muggenziften?
Haha
Dit lijkt me een semantische discussie. Het kan bij denkonderwijs gaan om leren kritisch denken: dat moeten leerlingen absoluut meekrijgen, maar dat komt in vele vormen. Het is te gemakkelijk om te zeggen dat je niks kunt zonder te denken, want dat is niet het punt. Maar het soort denkonderwijs waar het stuk hier de nadruk op legt is weer een heel specifieke vorm van kritisch en vooral analytisch denken; een hele andere vorm van kritisch/analytisch denken die ik leerde bij wiskunde of geschiedenis. Dus denkonderwijs zou wel degelijk onderdeel moeten zijn van het vak Nederlands, een specifiek soort denkonderwijs waar leerlingen absoluut baat bij hebben en wat ze niet leren bij andere vakken en wat niks met filosofie te maken heeft.
Hoezo heeft kritisch/analitisch denken niets met filosofie te maken?
Mij lijkt dat er wel degelijk een groot verschil zit tussen de wens om iets 'aantrekkelijker' te maken en de wens om iets 'leuker' te maken. Volgens mij suggereerde Slagter dat het manifest het vak alleen maar van wat lollige versiersels wilde voorzien en oppervlakkiger wilde maken. 'Aantrekkelijker' betekent echter in dit geval dat het juist interessanter en misschien zelfs moeilijker wordt.
Iedereen mag eventueel anoniem te reageren, maar reacties als 'Wat een nonsens' zouden idealiter wel ondertekend moeten worden.
Er staat in mijn reactie: "een specifieke vorm van kritisch en vooral analytisch denken" en "een specifiek soort denkonderwijs". Ik snap dan ook niet waar de vraag op gebaseerd is.
De vertaling van aantrekkelijker naar moeilijker lijkt me ver gezocht. Kun je een voorbeeld geven op welk terrein leerlingen hun lesstof graag moeilijker zien worden om het vervolgens aantrekkelijker te vinden?
Op welke specifieke vorm doelt u dan?
Ps: mijn naan is Henrike en ik werk al jaren in het mbo. Ik maak liever geen accounts aan die ik nooit meer gebruik, vandaar mijn keuze voor de laatste optie anoniem.
Ps: @Marc: Mijn naan is Henrike en ik werk al jaren in het mbo. Ik maak liever geen onbekende accounts aan die ik nooit meer gebruik, vandaar mijn keuze voor de laatste optie: anoniem.
Literatuurstudie, werk in hun historische context plaatsen, nadenken over motieven e.d., verbanden leggen: dat soort zaken. Allemaal niet denken over denken, maar over wat je leest, waar het vandaan komt, wat het betekent, etc.
Dan heb je het toch nog steeds over het vak Nederlands? Ieder vak zet leerlingen aan het denken, plaatst info in een context, etc. Maar daarmee doceerde je nog geen denkvaardigheid. Iedere docent hecht ook aan spreekvaardigheid, schrijfvaardigheid en zal hier waar nodig op sturen, maar kan daarmee nog niet zomaar het vak Nederlands geven? Daar heb je mi toch echt Neerlandici voor nodig die ver boven de stof staan. Misschien had het manifest wat duidelijker moeten zijn over wat zij verstaan onder denkonderwijs: het gaat blijkbaar meer om verdiepend onderwijs. Hier ben ik overigens een groot voorstander van.
Vr.gr. Henrike
Anders dan gebruikelijk op Neder-L een weinig leerzaam stuk.
Welke drogredenen er precies gebruikt zouden zijn wordt bijvoorbeeld niet benoemd. Wat hier als "drogreden 1" en "drogreden 2" wordt genoteerd lijkt mij in ieder geval maar één drogreden te zijn, een stropopredenering, en niet eens een heel erge (van "aantrekkelijk" naar "leuk" is een simplificatie, maar geen kwaadaardige voorstelling van wat de tegenstrever zegt). Drogreden 3 zou een retorische truc moeten zijn die neerlandici als "onbekwame lieden" neerzet, maar dat blijkt niet overtuigend uit de tekst. Brackman lijkt hier zelf te stropoppen, en ditmaal ook kwaadaardig.
De discussie had wat mij betreft ook inhoudelijk gevoerd mogen worden.
Zoals ik al zei, volgens mij is dit een semantische discussie. Ik noem het denkvaardigheid, als je het verdieping wilt noemen vind ik dat prima. Zolang Nederlands maar over meer gaat dan correcte Nederlandse zinnen schrijven. Hoe vaak ik dat niet heb gehoord van studenten; waarom zou je Nederlands studeren, je kent de taal toch al… Die hebben dus niet opgelet bij de denklessen Nederlands.
'Interessanter' is op een bepaalde manier natuurlijk altijd 'moeilijker'. Ik hoor weleens dat het probleem (op alle schoolniveaus) is dat leerlingen het gevoel hebben dat ze een trucje krijgen aangeleerd dat ze enerzijds eindeloos moeten herhalen en dat tegelijkertijd geen garantie biedt op volledig succes bij het eindexamen, hoe vaak je ook oefent. Een alternatief hiervoor is stof die wat lastiger is, maar die je met enige inzet wel écht onder de knie krijgt. Iets moeilijks kunnen doen, geeft uiteindelijk bevrediging.
@Marcel Ik ben het helemaal met u eens. Vr.gr. Henrike