• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De adem van de ondervraagde

27 juni 2016 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

President Tsaar op Obama Beach op de voet gevolgd (2/60)

Door Marc van Oostendorp

Deze zomer publiceren nrc.next en NRC Handelsblad de roman President Tsaar op Obama Beach van A.F.Th. van der Heijden als feuilleton. De afleveringen verschijnen ’s ochtends <op de website van de krant>. In de loop van de dag blog ik een bespreking. Vandaag: aflevering 2.

obama2Een pagina van Van der Heijdens proza kun je herkennen aan de dialogen. Zijn karakters hebben allemaal dezelfde toon. Een enkele keer laat hij iemand een dialectwoord gebruiken, of een ietwat ongebruikelijke constructie om de persoon te karakteriseren.

Maar naar mijn gevoel praat in Van der Heijdens werk iedereen een beetje op dezelfde manier. Zoals in de passage van vandaag de commandant Mazepa:

‘Naar de kelder met hem,’ riep Mazepa. ‘De lamp is daar sterk genoeg om het vuiltje in zijn oog te zien. Geef hem iets te roken… een sigaret brandt het lekkerst op de huid als hij is aangestoken met de adem van de ondervraagde zelf.’

Kenmerkend is in de eerste plaats de poëtische formuleerlust. Hoewel de verteller van Van der Heijdens boeken ook niet wars is van een vergelijking her en der – vlak voor deze passage noemt hij de nylon koorden van een parachute nog ‘de kat-met-negen-staarten van een flagellant’ –, vinden we geloof ik nergens zoveel metaforen voor als in de monden van de karakters (‘de lamp is sterk genoeg om het vuiltje in zijn oog te zien’).

Het tweede deel van deze passage is niet werkelijk metaforisch, maar biedt een observatie, een wijze les en een synecdoche (een sigaret wordt aangestoken met iemands adem) die ik nog maar zelden commandanten heb horen gebruiken terwijl ze hun manschappen dingen toeriepen.

Dat is natuurlijk geen bezwaar. Mensen praten in het dagelijks leven zo brokkelig, zo clichématig en zo prozaïsch dat het moeilijk is om een boek te blijven lezen met reële dialogen. Van der Heijden legt zijn personages zijn mooiste zinnen in de mond, en bovendien weet hij juist door hun aparte taalgebruik die personages uit te tillen boven het reële.

Een ander aspect van de toon van Van der Heijdens dialogen is het cynisme. Mazepa is kennelijk niet alleen een kenner van de techniek van het doven van sigaretten op de huid, hij heeft kennelijk ervaring genoeg om te weten aan welk soort sigaret het meeste esthetische genoegen valt te beleven.

De ‘zeerover’ Tarakan heeft in deze passage eenzelfde esthetiek. Ook hij beleeft genoegen aan het zo poëtisch mogelijk formuleren van de gruwelen om hem heen. Als hij een vijandelijke piloot ziet met een gescheurde parachute, zegt hij: “Daar had de vrouw van De Chocoladen Paashaas voor een hele compagnie camouflagekleding uit kunnen knippen.”

Wie of wat is De Chocoladen Paashaas? Dat komen we vast nog te weten.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: President Tsaar op Obama Beach, stijl

Lees Interacties

Reacties

  1. erik harteveld zegt

    28 juni 2016 om 10:13

    ‘Tarakan’ is Russisch voor ‘kakkerlak’

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      28 juni 2016 om 10:21

      Zeker; dat vermeldt Van der Heijden ook als hij de naam introduceert. Wat wilt u ermee zeggen?

      Beantwoorden
      • erik harteveld zegt

        28 juni 2016 om 10:28

        Sorry Marc, ik wist niet dat Van der Heijden het vermeldde, ik lees NRC niet, maar Neerlandistiek wel. Ik dacht dat het een verborgen Hinweis was. Mijn reactie was dus излишний!

        Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d