• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Kinderen die leren dat je het op twee manieren kunt zeggen

2 november 2016 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Attachment-1 (16)Soms moet je als kind leren dat het allebei kan, in je moedertaal. Je kunt zus zeggen of je kunt zo zeggen: het is allebei mogelijk. Dat geldt bijvoorbeeld voor de volgende twee zinnen:

  • Je weet dat ik deze koekjes wil eten. [volgorde 1]
  • Je weet dat ik deze koekjes eten wil. [volgorde 2]

De werkwoorden aan het eind kunnen in allebei de volgordes staan; soms doen mensen het een, soms doen mensen het andere, maar ongrammaticaal is het allebei niet. Tegelijkertijd kun je ook weer niet zomaar alles. Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar een bijwoord midden in zo’n woordgroep strooien (in het standaard-Nederlands en veel dialecten; de eerste zin kan in sommige dialecten wel, de tweede geloof ik nooit):

  • Je weet dat ik deze koekjes wil snel eten. [ongrammaticaal]
  • Je weet dat ik deze koekjes eten snel wil. [ongrammaticaal]

Radicaal

Omdat niet alles kan, moet je dus allebei de mogelijkheden expliciet leren. Hoe doen kinderen dat? Daarover gaat een interessant artikel <€> van Caitlyn Meyer en Fred Weerman in het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde.

Het artikel begint met een aantal verbazingwekkende observaties. Hoewel koekjes wil eten en koekjes eten wil allebei mogelijk zijn, komt in de alledaagse (gesproken) taal van volwassenen de eerste veel meer voor dan de tweede.

De eerste voelt voor volwassenen dan ook wat ‘normaler’ aan. Maar kinderen beginnen bijna allemaal met de tweede, zo laten Meyer en Weerman zien, om dan op een bepaald moment vrij radicaal over te stappen op de eerste, en pas aan het eind de twee vormen te mengen, ongeveer op de manier waarop volwassenen dat doen.

Het huis verf groen

Hoe zit dat? Meyer en Weerman wijzen erop dat in bijzinnen het lijdend voorwerp voor het werkwoord staat, net als bijvoorbeeld het bijvoeglijk naamwoord:

  • Je weet dat ik koek eet.
  • Je weet dat ik eet koek. [uitgesloten]
  • Je weet dat ik het huis groen verf.
  • Je weet dat ik het huis verf groen.

 

Kinderen leren eerst (al op verbazingwekkend jonge leeftijd) dat dit het patroon is van het Nederlands: ze zeggen koekje eten en niet eten koekje.

Hoge punten

In de iets ingewikkelder zinnen met twee werkwoorden, blijven ze datzelfde patroon volgen:

  • Je weet dat ik [[koek eten] wil]

Zoals koek het voorwerp is van eten, zo is koek eten (in zekere zin) het voorwerp van wil. Die volgorde past in die zin het eenvoudigst in de Nederlandse grammatica. Dat jonge kinderen deze het vaakst voortbrengen, ook al zeggen hun ouders meestal iets anders, laat zien dat ze onbewust (en zonder per se hoge punten voor ontleden te halen op school) dit aspect van de grammatica al hebben opgepikt.

Niet onderbreken

De volgende stap die ze moeten zetten, is dat ze inzien dat die werkwoorden samen wat je in de traditionele zinsontleding een werkwoordelijke eindgroep heet vormen. Die term leren ze misschien nooit hanteren, maar dat er iets aan de hand is, weet intuïtief iedere Nederlandstalige: je kunt die werkgroep niet onderbreken met andere woorden, en daarom niet zeggen koek eten met grote happen wil.

Dat er zo’n werkwoordelijke eindgroep is, merken ze op doordat ze koek wil eten horen. Die vorm past nog niet in hun grammatica, die ze daarop aanpassen. Ze weten dan ook dat wil eten in het Nederlands een ‘betere’ eindgroep is dan eten wil, in de zin dat hij kennelijk makkelijker te maken is en in alledaagse taal veel voorkomt. Dus gaan ze daar aan hangen.

Grote groepen

In hun artikel wijzen Meyer en Weerman erop dat de kennis later nog verfijnder moet worden, als er eindgroepen gemaakt worden met meer dan twee werkwoorden. Daar zijn zes logische mogelijkheden:

  • Je weet dat ik koekjes wil kunnen bakken.
  • Je weet dat ik koekjes bakken kunnen wil.
  • Je weet dat ik koekjes wil bakken kunnen.
  • Je weet dat ik koekjes bakken wil kunnen.
  • Je weet dat ik koekjes kunnen bakken wil.
  • Je weet dat ik koekjes kunnen wil bakken.

Sprekers van het Nederlands vinden over het algemeen dat de eerste twee volgordes wel kunnen, en de laatste twee echt niet. Of je de twee in het midden acceptabel zijn hangt af van waar je vandaan komt. Hier hebben we dus een nog ingewikkelder patroon, dat kinderen uiteindelijk ook nog oppikken, ook al komen die grote werkwoordelijke groepen helemaal niet zoveel voor.

Het probleem hoe kinderen dát doen is nog niet opgelost, maar met hun artikel hebben Meyer en Weerman al een mooie eerste stap gezet.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: syntaxis, taalverwerving

Lees Interacties

Reacties

  1. Nike van Heeswijk zegt

    2 november 2016 om 07:59

    Heel interessant!
    “Maar kinderen beginnen bijna allemaal met de tweede, (…), om dan op een bepaald moment vrij radicaal over te stappen op de tweede, “… Ik neem aan dat de tweede “tweede” eigenlijk “eerste” had moeten zijn.

    Beantwoorden
    • Redactie Neerlandistiek zegt

      2 november 2016 om 08:31

      Verbeterd, dank je wel!

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d