Limburgse dialecten online

Door Miet Ooms

Eindelijk is het zover: het WLD staat online: http://e-wld.nl/ En ik ben er ontzettend blij mee. Belachelijk blij zelfs. Waarom? Daar zijn verschillende redenen voor.

Langlopend

Ten eerste: het WLD (Woordenboek van de Limburgse Dialecten) is een van de langstlopende woordenboekprojecten van ons taalgebied. Iedereen of toch iedereen die intensief met het Nederlands bezig is geweest kent het Woordenboek der Nederlandse Taal en weet ook dat dat een bijzonder langlopend project was. Het heeft meer dan 100 jaar geduurd eer het klaar was. Wat veel minder mensen weten, is dat we nog aan meer langlopende projecten hebben gewerkt. Het woordenboek van de Limburgse dialecten bijvoorbeeld. Het is opgestart in Nijmegen in 1961 en werd afgerond in Leuven in 2008. Daarnaast is er nog het woordenboek van de Brabantse dialecten, dat in 1960 werd opgestart en in 2005 werd afgerond. Tot nu toe was er amper iets online te vinden over die projecten. Pas in de eindfase werd er een digitale databank samengesteld, maar dat was nog in de begindagen van het algemeen toegankelijke internet. Daardoor is die databank zo ongebruiksvriendelijk dat amper iemand er wat aan heeft (http://dialect.ruhosting.nl/). Daardoor dreigde al dat vele lange werk in de vergetelheid van het papier te verdwijnen.

Bronnen

Ten tweede: in het WLD zijn bronnen verwerkt die oud zijn. 50 jaar, tot zelfs 100 jaar oud. Oude dialectwoordenschat dus, dialectwoordenschat die lang vergeten is en zelfs beroepen die allang vergeten zijn. Die bronnen zelf bestaan nog, maar ook die liggen op dit moment vooral stof te vergaren. Ze bestaan niet online. Via het online WLD zijn ze nu toch voor iedereen overal ter wereld toegankelijk. Elke Limburger waar ook, hoe oud ook, kan nu nagaan hoe zijn voorouders praatten over petten maken, paarden beslaan, een boerderij bouwen, in de mijn werken. Dat is erfgoed, dat is iets dat nooit terugkomt. En het is iets dat dreigde vergeten te worden.

Geduldig papier onder het stof

Ten derde: het WLD was mijn eerste job. Ik heb die job met veel plezier, met veel enthousiasme en met veel overgave gedaan. Ik dacht toen ook in mijn jeugdige naïviteit dat wat je aan papier toevertrouwt voor eeuwig is en voor veel mensen nuttig zal zijn. Gewoon omdat het op papier bestaat en iedereen het eens altijd zal kunnen vinden. Maar een wetenschappelijk werk zoals het woordenboek wordt niet zo sterk verspreid en is dus ook niet zo makkelijk te vinden. En in tijden van digitalisering vinden weinig mensen nog echt hun weg naar de bibliotheek, tenzij om er te studeren. Databanken zijn online of ze zijn niet. Afgelopen jaren had ik dus heel sterk het gevoel dat al dat werk waar ik zo trots op was zou verdwijnen onder een laag stof. Die laag stof is nu verdwenen. Daarom ben ik hier heel blij mee.

Is dat alles?

Is dit woordenboek perfect, volmaakt? Staat er alles in wat er over de Limburgse dialecten en de Limburgse woordenschat te vertellen valt? Natuurlijk niet. We hebben dat woordenboek toen gemaakt op basis van de bronnen die beschikbaar waren. In de jaren negentig hebben we nog zoveel mogelijk woorden en informatie opgevraagd, maar we konden natuurlijk niet meer de woorden ontdekken die toen al vergeten waren. En we waren afhankelijk van informanten. Voor sommige dorpen, wijken, gehuchten hebben we nooit informanten gehad, voor andere heel tijdelijk. Spijtig genoeg hebben we dus ook geen woordenschat van die plaatsen. We hebben ook nooit alle woorden kunnen opvragen of opnemen in die woordenboeken. We hebben keuzes moeten maken. Dus is dat project compleet? Nee. Maar het is wel het beste dat we er in die decennia van hebben kunnen maken.

P.S.: In 2017 zal het e-WBD verschijnen, de digitale versie van het Woordenboek van de Brabantse Dialecten. Daar kijk ik zo mogelijk nog harder naar uit.