• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Creatief met taal voor 2032-leerlingen

29 april 2017 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Door Marianne Boogaard

Volgens Platform-2032 is ‘toekomstgericht onderwijs’ onderwijs waarin leerlingen in de eerste plaats kennis en vaardigheden opdoen door creatief en nieuwsgierig te zijn. Vorige week besloot de Tweede Kamer om de curriculumherziening volgens die 2032-plannen in enigszins aangepaste vorm te laten doorgaan. Nederlands is een van de eerste onderdelen uit het curriculum waarvoor een ontwikkelteam van leraren, schoolleiders en diverse soorten experts aan de slag gaat met het omschrijven van de bouwstenen voor de uiteindelijke eindtermen, kerndoelen en referentieniveaus.

Niet alleen taalvaardigheid, maar ook verwondering

Dat Nederlands ook in de toekomst een kernvak blijft, is goed nieuws. Tegelijk lijkt het accent sterk te – blijven – liggen op een functionele, instrumentele invulling. “Leerlingen hebben taal nodig om zich te kunnen uitdrukken en om de wereld om hen heen te ordenen en begrijpen,” meldt de website. Veel aandacht dus voor de ontwikkeling van de taalvaardigheid. Dat is niet onterecht natuurlijk, maar nu is het aan de bouwstenen-bedenkers om te zorgen dat er in het nieuwe curriculum óók voldoende te beleven valt voor creatieve en onderzoekende leerlingen die meer willen dan hun vaardigheden oefenen, voor leerlingen die ook ‘het verschijnsel taal’ op zichzelf interessant vinden en die nieuwsgierig zijn naar hoe taal eigenlijk in elkaar zit, wat talen gemeenschappelijk hebben en waarom dat zo is. Zelfs vanuit een instrumentele opvatting is overigens die verdieping relevant. Het gaat immers om inzichten die uiteindelijk enorm kunnen bijdragen aan de vaardigheid om zowel het Nederlands als andere talen goed en creatief te gebruiken.

We wensen daarom het ontwikkelteam alvast veel wijsheid toe, en delen ter inspiratie graag een van de lesbrieven die inmiddels zijn ontworpen bij De taalcanon. De lesbrief sluit aan op de bijdrage die Marc van Oostendorp schreef over kunsttalen: ‘Kun je een nieuwe taal maken?’ en is hier te vinden.

Kunsttalen, geheimtalen, codetalen, fantasietalen

Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je een nieuwe taal zou willen maken. Een paar voorbeelden: jonge kinderen vinden het soms leuk om samen met hun (tweeling)broer, zus, beste vriend(in) een geheimtaal te hebben die zij alleen onderling verstaan. In oorlogen worden codetalen bedacht die voor de vijand moeilijk te ontcijferen zijn, criminelen doen dat overigens ook graag. De Poolse arts Zamenhof vond het juist belangrijk dat mensen in de wereld beter met elkaar zouden kunnen communiceren en ontwierp daarvoor het Esperanto. In films of boeken die zich afspelen in de toekomst of in een andere wereld dan de onze, spreken volken talen zoals Na’vi (Avator) of Klinglon (Star Trek). En Harry Potter spreekt ‘sisseltong.’ En zo zijn er gemakkelijk nog heel veel interessante voorbeelden te vinden van talen die geen woorden gebruiken maar trommelklanken of fluittonen omdat die het mogelijk maken om grote afstanden te overbruggen. Allemaal op zich al interessant om te weten, en om eens bij stil te staan.

Maak je eigen taal-les(brief)

In de lesbrief ‘Maak je eigen taal’ is een uitwerking te vinden van een les waarin de docent samen met de leerlingen onderzoekt hoe je nu eigenlijk zelf een nieuwe taal zou kunnen maken. Dat kan al met leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De geschetste werkvorm doet een beroep op actief, creatief en kritisch denken.

De les begint met enkele voorbeelden van kunsttalen, bijvoorbeeld zoals ze ook hierboven zijn genoemd. (Via internet zijn eventueel beeld- en geluidsfragmenten te vinden). Vervolgens nodigt de docent de leerlingen uit om samen een eigen taal te bedenken. Dat start met een korte brainstorm over de grote kaders: voor wie is de nieuwe taal bedoeld, wat willen we bereiken, lijkt de nieuwe taal op bekende talen of juist helemaal niet?

In de fase daarna leidt de docent het gesprek naar de karakteristieken van taal: klanken, woorden, zinnen, regels. Daarbij komen vragen aan de orde naar welke klanken, tonen, gebaren gebruiken we? Zijn er woorden en staan die in een vaste volgorde of is dat niet nodig? Hoe kun je een vraag stellen of uitdrukken dat iets al heel lang geleden is gebeurd? Het mooiste is het als leerlingen niet alleen de vragen beantwoorden, maar als ze ook langzaam maar zeker zelf vragen gaan bedenken.

En dan kan het echte bedenken beginnen van het ‘Wat en hoe’ in de nieuwe taal. Een taalgidsje kan een handig hulpmiddel zijn om op ideeën te komen: hoe stel je jezelf voor, hoe vraag je de weg, hoe tel je tot 10 etc.?

De les wordt afgesloten met een gezamenlijke reflectie op de ontdekkingen die de leerlingen hebben gedaan over de universele en essentiële eigenschappen van taal. Als het lukt, levert het actief en creatief onderzoeken inzichten op zoals: dat taal eigenlijk altijd een systeem van regels is, dat het doel van taal is om vlot en zonder al te veel misverstanden te kunnen communiceren, dat een taal gemakkelijk te leren moet zijn.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Neerlandistiek voor de klas Tags: kunsttalen, middelbaar onderwijs, onderwijs, taalcanon

Lees Interacties

Reacties

  1. cefas van rossem zegt

    29 april 2017 om 16:08

    Iets dergelijks heb ik gepresenteerd tijdens de Vakconferentie Nederlands van Quadraam. Hartstikke leuk! Ik zal er snel meer over schrijven in de nieuwsbrief Neerlandistiek in de klas.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d