• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Addenda EWN: stechelen

17 augustus 2017 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Door Michiel de Vaan

stechelen ww. ‘redetwisten, kijven’

In de moderne schrijftaal komen de spellingen stechelen en steggelen voor ‘redetwisten, vitten, kijven’ beide voor. De meeste oude attestaties noemen het woord expliciet een dialectwoord c.q. staan in dialectteksten, en vertonen een breed betekenisspectrum, o.a. ‘twisten; valsspelen, spieken; knoeien; mokken’. Zo vinden we stechelen, stachelen, steggelen (Kempen, 1850), gesteggel ‘geruzie’ (Noord-Brabant, 1878), gestecheld ‘valsgespeeld’ (Achterhoek, 1884), stechelen, steggelen ‘wringen, wrokken, dwars zijn’ (Antwerpen, 1899–1906), stechelen, stichelen ‘tegenspreken, krakeelen’ (Bree, B.-Limburg, 1914), gestachel ‘geruzie’ (Suriname, 1884; Roosendaal, 1923), en nu meestal stechele(n) in Noord-Brabant en Limburg. Afleiding: steggel (1871), stechel ‘kladpapiertje’ (1882).

Er is voorgesteld dat het woord aan het Duits ontleend is, maar daar bestaat geen stecheln maar alleen sticheln ‘prikken, stikken; spotten’, dat niet precies hetzelfde betekent en een andere klinker heeft. Hoogduits stacheln ‘prikken, prikkelen, ophitsen’ is in tegenstelling tot Nl. stechelen een overgankelijk werkwoord, en heeft ook een andere klinker.

De combinatie van –elen met voorafgaande ch doet vermoeden dat het ww. een frequentatief op –elen is bij een werkwoord van de vorm st_gen, vergelijk het stemloos worden van g voor l in bijv. regel-richel, stegel-stichel. Dan kunnen we stechelen verbinden met Vroegnieuwnl. steigen ‘doen stijgen’, Zuidnl. steegen ‘tegengehouden zijn; aarzelen, niet weten wat doen’ (Vlaanderen), ‘weerstaan, tegenstribbelen’ (Westvlaams), Hagelands stääge, Haspengouws steigen ‘tegengehouden worden en daardoor rijzen, doen rijzen, opwellen’. Steigen is verwant met Oudhoogduits ki-steichan ‘oprichten’ en kan verklaard worden uit een Proto-Germaans causatief *staigjan ‘doen stijgen, oprichten’ bij het ww. *steigan waaruit Nl. stijgen is ontstaan.

Stechelen is dus waarschijnlijk in de loop van de Middel- of Nieuwnederlandse periode als *steigelen, *stèègelen afgeleid van dialectvormen van steigen ‘doen stijgen’. De varianten stachelen, staggelen kunnen verklaard worden uit dialecten waarin de Nl. ei (als in klein en heilig) een ai, aai of aa geworden was (dat gebeurde vooral in de provincies Vlaams-Brabant en Antwerpen), zodat verkorting een a opleverde. Reeds Dupont (1914: 162) had overigens stechelen met steigeren verbonden, ook een afleiding van stijgen, en nam als grondbetekenis van stechelen ‘zich tegen iets verzetten’ aan.

Lit.: J. Dupont. 1914. Het dialect van Bree. Een phonetisch-historische studie. Deel II, Leuvense Bijdragen 12, 135–186.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De taal

Die Taal sluit meer, meer ziel, meer wijsheid in,
Dan Platoos school, dan heel Atheen bevatten;
Houdt Waarheid, ja, en echten hemelzin,
En ’t inbegrip der ons verleende schatten.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LOOPMUIS

Niet eenzamer, maar even eenzaam,
welk huis hij kiest of welke plaats,
zijn poten laten hem niet los,
hij loopt, soms eet hij uit zijn poot,
hij loopt,
tot hij zijn graf haalt, inderhaast.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1777 Nicolaas Anslijn
1910 Jo Daan
1941 Ton van der Geest
sterfdag
2013 Marijke Spies
➔ Neerlandicikalender

Media

Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

9 mei 2025 Door Arnoud Kuijpers Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d