Door Ad Foolen
In het praatprogramma Pauw (30 oktober, minuut 36) vertelt een man over een onverwacht telefoontje waarin hij een onaangename mededeling moest vernemen. Hij vervolgt: “Daar schrok ik van, toen kwam de bus van links”. Uit de context kunnen we opmaken dat de spreker met de uitdrukking toen kwam de bus van links wil zeggen dat hij bij het horen van het onaangename bericht niet wist wat hem overkwam en dat hij er flink van schrok. Hij versterkt dus eigenlijk zijn eerdere daar schrok ik van met een beeldende, expressieve uitdrukking die ongeveer dezelfde betekenis heeft.
Ik had de uitdrukking niet eerder gehoord. Googelen leverde één treffer op: www.one-liners.nl, met de tekst: “Dit komt als een bus van links. = Dit komt geheel onverwachts.” De datering van de vermelding op de website is 28 maart 2017.
Ik vraag me af of de uitdrukking al langer in gebruik is en zo ja, of iemand weet waar hij geïntroduceerd is. Is hij geïnspireerd op een vergelijkbare uitdrukking in een andere taal? Voor het Engels is mij zo’n uitdrukking niet bekend. Voor het Duits ken ik wel Ich denk’mich streift ein Bus, een wending die deel uitmaakt van een groter paradigma, zoals (Ich denk’/glaub’) mich knutscht ein Elch / mein Hamster bohnert / laust der Affe / tritt ein Pferd, etc., allemaal in het Nederlands te vertalen als ‘Wat heb ik nou aan m’n fiets hangen!’
Als je op de bus staat te wachten, komt de bus overigens altijd van links, dat is dus de normale, te verwachten situatie. Bij het gebruik van de uitdrukking is blijkbaar die situatie niet prominent in beeld. Het zal de negatieve associatie van ‘links’ zijn, met de betekenis ‘van de verkeerde kant’, die het gebruik van links in deze context motiveert. Dat er voor bus gekozen wordt en niet voor auto of fiets zal te maken hebben met de grootte van het voertuig. Een bus die plotseling van de verkeerde, onverwachte, kant op je afkomt, is bedreigender dan een auto of fiets.
Daan Wesselink zegt
Ik kende de uitdrukking ook niet, maar de verrassende situatie vindt zich, lijkt me, eerder plaats op de weg in plaats van bij de bushalte. Als eigenlijk voorrang hebt, verwacht je niet dat er opeens een gevaarlijke bus aankomt.
Daan Wesselink zegt
Richard Groenendijk gebruikt het in De wereld draait door van 1 oktober 2012 18m40′. Matthijs van Nieuwkerk en veel mensen op twitter kennen de uitdrukking nog niet.
Ad Foolen zegt
Dank voor de verwijzing, ik heb het gecheckt, Richard zei letterlijk “Het was een bus van links” en Mathijs laat in z’n reactie zien dat hij de uitdrukking niet kende.
En: als niet-autorijder denk ik automatisch aan situaties bij bushaltes, maar het kan goed zijn dat de betere associatie die met een kruispunt is.
Mient Adema zegt
Tenzij links rijdend verkeer normaal is en dus een van links komende bus wat onverwacht op je afkomt…
Frans zegt
Niemand die aan “de kogel kwam van links” moest denken?
P.S. In het Engels heb je
Frans zegt
Per ongeluk geplaatst.
https://en.wikipedia.org/wiki/Out_of_left_field
Ad Foolen zegt
Interessante associatie met ‘out of left field’, dat ‘onverwacht’ betekent, maar net als de Nederlandse uitdrukking ook eerder in de zin van een onaangename verrassing. Het kan zijn dat de Nederlandse uitdrukking mede door de Engelse geïnspireerd is. In ieder geval bevatten beide uitdrukkingen een woord voor ‘links’, dat makkelijk negatieve associaties oproept.
Lucas Seuren zegt
Dat was de uitdrukking waar ik ook gelijk aan moest denken; die hoorde ik vaak toen ik in de VS was (honkbal?). Maar wat die bus ermee te maken heeft, ik heb geen idee.
Jos Joosten zegt
Ik moest direct denken aan de uitdrukking ‘de kogel van kwam van links’ na de moord op Fortuyn. Toen enige tijd nadien een vrouw inreed op minister Van Aartsen was op internet de grap ‘de auto kwam van rechts (cq. links)’snel gemaakt, herinner ik me.
Ad Foolen zegt
Bij Fortuyn hebben we te maken met de politieke betekenis van ‘links’, bij Van Aartsen wordt met de dubbele betekenis van ‘links/rechts’ gespeeld: de politieke en verkeersrichting. Bij de bus van links is alleen die laatste betekenis in het geding. Taalgebruikers kunnen blijkbaar over die betekenissen heen associëren, het bestaan van het ene type kan begunstigend werken op het gebruik van het andere. In beide gevallen is er een betekenis van ‘plotseling gevaar’ in het geding.
Marc Kregting zegt
In de clip van het liedje ‘Busje komt zo’ beweegt het gevaar zich vanaf rechts (1:33 – 1.49, https://www.youtube.com/watch?v=vhgfF2YY_zY).