Door Marc van Oostendorp

Omdat een mensenleven uit zoveel microseconden bestaat, gebeurt er de hele tijd van alles dat misschien wel nooit is beschreven. Het overkomt je, misschien wel meer dan eens, maar het is ook zo weer voorbij en het is nauwelijks de moeite om het te delen. Maar als je het dan ineens wel met de wereld deelt – bijvoorbeeld omdat Twitter bestaat waarop je alles kunt delen – blijken allerlei andere mensen het te herkennen. En dan wordt het toch nog interessant.

Zo twitterde ik vorige week iets dat me al jaren af en toe opvalt:

Ik haal altijd Ronald en Roland door elkaar. Ik ken verschillende mensen die een van die twee namen hebben, maar van de meeste weet ik niet welke.

— Marc van Oostendorp (@fonolog) 19 januari 2018

En dat leverde ineens een stroom van herkenning op, niet alleen voor Ronald en Roland, maar ook voor andere naamparen:Ik heb dat met Sven en Stijn en met Nicole en Martine.

— Koen Fillet (@filletk) 19 januari 2018

Ik heb dat met Arjan/Arjen het meest. Maar ook met Maarten/Martijn, Laura/Laurien, Paula/Petra, Michel/Michiel.

— Wouter van Wingerden (@doetietsmettaal) 19 januari 2018

Facebook : Roel is vandaag jarig. Laat weten dat je aan hem denkt.

Ik : Gefeliciteerd, Bram. Geniet ervan! pic.twitter.com/C6nc9Yn2l1

— Remco Sleiderink (@RemcoSleiderink) 19 januari 2018

Iris en Ilse

— Iris Roggema (@IrisRoggema) 19 januari 2018

Ik heb dat met Frank en Frans

— Ellen de Bruin (@EllendeBruin) 19 januari 2018

Vaak lijken de namen natuurlijk op elkaar, maar dat geldt niet altijd, of in ieder geval niet altijd in sterke mate (soms is een gelijk aantal lettergrepen of een gedeelde beginklank genoeg), en het is ook zeker niet voldoende. Zo vraag ik me over Roeland nooit af of hij nu niet eigenlijk Roland heet, of Ronald. Nu kan dat weer zo zijn omdat de klinker o/oe klemtoon heeft in die name, en dus prominenter is. De ellende met land/nald is dat de variatie in een onbeklemtoonde lettergreep zit. Maar dan nog kunnen sommige mensen Paula en Petra kennelijk door elkaar halen.

Ik denk dat de namen ook nog op een andere manier door elkaar kunnen worden gehaald. We weten – bijvoorbeeld uit het werk van Gerrit Bloothooft, die dezer dagen hier op Neerlandistiek zijn serie Voornamendrift begonnen is – dat vrijwel alle voornamen associaties oproepen met een bepaalde maatschappelijke klasse. Bij Floris-Jan stel je je iemand anders voor dan bij Jason. Ook iemands leeftijd speelt een belangrijke rol: bepaalde namen zijn vooral in een bepaalde periode gegeven. Als je dat weet kun je iemands leeftijd tot op zekere hoogte raden als je diens naam weet.

Grootstedelijker

Mijn indruk is dat veel van de verwarde namen min of meer in dezelfde categorie zitten: het zijn namen die vaak werden toegekend aan kinderen in dezelfde sociale klassein een bepaalde periode. Ook aan dat soort associaties heb je dus geen steun. (Ik geloof dat Roeland bijvoorbeeld wat traditionelere Hollandse associaties oproept, Roland en Ronald zijn toch wat grootstedelijker.)

Het idee is dus dat pakweg Paula en Petra op elkaar lijken, of preciezer: dat hun ouders, die de naam immers gekozen hebben, op elkaar lijken. Als dat klopt, verwacht je dus dat Paula en Petra relatief vaak zussen zijn van elkaar. Bij Roland en Ronald lijkt me dat dan weer sterk – ik vermoed dat die namen echt teveel op elkaar lijken om ooit door ouders voor hun zoons gekozen te zijn.

Verspreking

Als je zoiets gaat vragen op Twitter, komt er natuurlijk altijd bijvangst. Wat betekent dat eigenlijk, twee namen door elkaar halen? Persoonlijk ben ik niet geneigd om te vinden dat mensen mijn naam verward hebben als ze me Mark noemen – dat is een andere (in mijn geval: verkeerde) spelling voor dezelfde naam –, maar hoezo is Huub dan geen andere uitspraak voor de naam Huib? En heb ik ook echt het idee dat de premier een naamgenoot is van mij?

Of nog zoiets: iemand wees erop dat zijn man en hij regelmatig met elkaars naam werden aangesproken.Dat lijkt me ook weer wat anders: ik denk niet dat het betekent dat zo iemand in het algemeen die namen door elkaar haalt, of zelfs dat hij in verwarring is over wie er nu ook weer welke naam draagt. Het is meer een redelijk voor de hand liggende verspreking als je twee mannen of twee vrouwen eigenlijk altijd samen ziet en samen spreekt en met elkaar associeert. Allebei de namen komen dan naar boven als je een van de twee ziet en per ongeluk zeg je dan soms de verkeerde.

En dan is er natuurlijk ook nog altijd dit:

Ik wil Björn wel eens aanspreken met Luc, en dat is mijn ex, maar dat is geloof ik een ander probleem. 😮 (Nee hoor, B, grapje!)

— Simone (@W0lffSimone) 19 januari 2018<<

Iemand wees me ook op deze sketch, die het allemaal wel zo’n beetje samenvat: