• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Acht baanbrekers in het moedertaalonderwijs tussen 1769 en 1936

16 februari 2018 door Redactie Neerlandistiek Reageer


Door Hans Hulshof

Pioniers, voortrekkers, wegbereiders, innovators, nieuwlichters, iconen: zij ontsloten elk op hun eigen manier nieuwe wegen en terreinen voor de ontwikkeling van het moedertaalonderwijs. Zij ‘vertaalden’ nieuwe ideeën op het gebied van taal, filosofie en pedagogiek naar de praktijk van het moedertaalonderwijs in artikelen, schoolboeken en didactische handleidingen. Zij spraken zich uit over de inhoud van het schoolvak. Het zijn stuk voor stuk onderwijsmensen (mannen, heren) die je nu nog graag eens zou willen spreken.
In feite gaat het om cultureel erfgoed in het kader van de (helaas nog niet bestaande) canon van het moedertaalonderwijs. Een eerste proeve.

Achttiende eeuw

Kornelis van der Palm (1730-1789): Nederduitsche Spraekkunst voor de jeugdt (1769).
Uitmuntende schoolmeester-pedagoog. Schreef schoolboek expliciet gericht op leerlingen. Voorzag in een lacune met een toegankelijke schoolgrammatica, gebaseerd op eigentijdse grammatici.

Negentiende eeuw

Nicolaas Anslijn (1777-1838): Nederduitsche Spraakkunst voor eerstbeginnenden (1814).
Maakte redekundige ontleding als verstandsoefening mogelijk. Ontpopte zich als rasonderwijzer van de Verlichting. Bestreek alle onderdelen van het moedertaalonderwijs en andere schoolvakken. Publiceerde veel pedagogische artikelen ter ondersteuning collega’s.

Cornelis den Hertog (1846-1902): Nederlandsche Spraakkunst (1892-1896), artikelenserie ‘Nieuw taalonderwijs’ in Het Schoolblad (1895).
Didactisch vertaler van wetenschappelijke opvattingen. Te vergelijken met Anslijn in zijn tijd. Eclectisch onderbouwde systematisering van het grammaticaonderwijs. Te typeren als een schoolmeesterlijk grammaticus.

Gerrit Kalff (1856-1923): Het onderwijs in de moedertaal (1893).
Wetenschapper voor de klas; in 1883 als eerste gepromoveerd in de Nederlandse letteren. Schreef de eerste moedertaaldidactiek in boekvorm, gebaseerd op autobiografische praktijkkennis. Hield als een van de eersten een onderbouwd pleidooi voor een lerarenopleiding Nederlands.

Jan van den Bosch (1862-1941): Pleidooi voor de moedertaal, de jeugd en de onderwijzers (1893), ‘Over het oude en het nieuwe taalonderwijs’ (1895). In discussie met Den Hertog.
Eerste echt radicale nieuwlichter op het gebied van het moedertaalonderwijs. Was vooral taalpedagoog. Gebruikte ideeën uit de taalwetenschap, sloot aan bij de (gesproken) taal van de leerlingen, en vervatte dat alles ook in lesbeschrijvingen.

Twintigste eeuw

J. Mathijs Acket (1862-1933): Artikelenserie ‘Uit mijn praktijk’ (1912-1915 in De nieuwe Taalgids), ofwel ‘Brokjes les, gedachten en ervaringen’.
All round didacticus op basis van eigen lespraktijk.

Belangrijk schoolboek: Stijlstudie en stijloefening (1917).
Expliciteerde praktijkkennis ten behoeve van collega’s: ‘pedagogical content knowledge’ (PCK) heet dat nu.

Jacques van Ginneken (1877-1945): De roman van een kleuter (1917), Als ons moedertaalonderwijs nog ooit gezond wil worden (1917).
Bevlogen taalwetenschapper en denker over moedertaalonderwijs. Originele koppeling van kindertaalontwikkeling en taalvariatie met moedertaalonderwijs. Uitvinder van genetisch (moeder)taalonderwijs.

Jules Moormann (1889-1974): De Moedertaal (1936).
Bij Van Ginneken gepromoveerde taalkundige en creatief docent. Publiceerde een didactische handleiding (vakdidactiek) met veel praktijkkennis en bruikbare ideeën. Eerste (deeltijd) ‘vakdidacticus’ Nederlands aan de Universiteit Leiden. Bekend van het boek De geheimtalen (Bargoens).

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Neerlandistiek voor de klas Tags: geschiedenis van de neerlandistiek, Jac. van Ginneken, schoolvak, vakdidactiek

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Maarten van der Graaff • Peiskam

ik zit met kruimels op mijn jas in de stiltecoupé
ik word morsiger ik weet iets van poëzie
de forenzen zien het morsige in mij
ik ruik naaldbomen ik ruik potgrond

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ARS POETICA

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om,
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d