• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De spatie

13 oktober 2018 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Nultaal (4)

Door Jan Renkema

Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale reddingsvlotten. Niets?zeggend, nee: Iets!zeggend.

De spatie, die enkele letterpositie ‘wit’ tussen twee woorden, is een magneet voor nultaal-analyse. Dat wit is: leegte, ruimte, niets. En een lege ruimte is dé voedingsbodem voor betekenis.

De spatie tussen woorden betekent altijd iets: einde en begin: het woord ervoor is afgelopen én er begint een volgend woord. Dus echteleegtebestaatniet. Maar blijft de spatie verder leeg? Nee, die leegte kan zelfs een rijk gevulde ruimte worden. Eerst even drie overdreven voorbeelden om u gevoelig te maken voor dit verschijnsel.

Hè, waarom heb je nu Glassex én vaatdoekjes meegenomen. Om het lijstje stonden  toch alleen maar Glassexdoekjes. Nee, er stond Glassex doekjes, en ze hadden trouwens geen Glassexdoekjes.

Hij is minder jarig. Hè, wat doet die spatie daar? Het is toch minderjarig, zonder spatie. Nee, sukkel, ik bedoel dat hij op 29 februari jarig is.

Meneer, wat doet u hier? Het is hier geen nudistenhuis. Maar ik kon me hier toch inschrijven voor de cursus naakt schilderen?  Nee, meneer, het gaat om naaktschilderen.

Tot voor kort kon men voorbeelden van onjuist spatiegebruik opsturen naar een speciale site SOS, Signalering Onjuist Spatiegebruik (www.spatiegebruik.nl). Maar helaas is het meldpunt op deze site gesloten. Jammer, want de onjuiste spatie geeft veel aanleiding tot vrolijkheid. Die spatie heeft ook een speciale naam, de sukkelspatie, een vertaling van het Duitse Deppenleerzeichen. Ja, een spatie heet in het Duits een ‘leegteken’.

Mij gaat het niet om onjuist spatiegebruik, omdat ik graag nultaal wil bestuderen waarin de regels correct zijn gehanteerd. Ik heb kunnen vaststellen dat een spatie zo krachtig is dat die de letterlijke betekenis van een woord kan doen oplichten. Kijk maar naar de volgende zinnen:

  • Dit echtpaar is een echt paar.
  • Zij kan goed praten, maar dit kan ze niet goedpraten.
  • Ten slotte zei hij: Ik neem er nog één. Ik ben tenslotte maar eens in de vier jaar jarig.

De spatie voor ‘paar’, ‘praten’ en ‘slotte’ zorgt ervoor dat de letterlijke betekenis van het woord erna duidelijker oplicht. Er zijn talrijke voorbeelden. Vergelijk ademhalen en water  halen, het huishouden en het huis houden (niet verkopen), enz. Er zou een site SBS moeten komen: Signalering Betekenisvolle Spaties. Op die site zouden dan ook moeilijke gevallen als deze kunnen worden behandeld, zoals deze:

  • Het ziet ernaaruit. (dat het gaat regenen: lijken)
  • Hij ziet ernaar uit. (om op vakantie te gaan: zich verheugen)
  • Het ziet er naar uit. (zei de arts op de eerste hulp)

De spatie, die voor zulke grote verschillen kan zorgen, verdient veel meer aandacht. Dit ‘leegteken’ verwijst niet naar leegte, maar naar ruimte: een ‘niets’ vol geheimzinnige betekenis. De astrofysica kent haar immense zwarte gaten, de spelling kent haar minieme witte gaten.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Nultaal, spaties, spelling

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jan van Harten • Boeket

Na zijn heengaan bleef mijn moeder
goed verzorgd achter. Soms was ze druk
bezig om losse gedichten van mij
te lezen om ze daarna te verscheuren.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d