Door Henk Wolf
Namen zijn overal. Mensen hebben namen, bedrijven hebben namen, producten in de supermarkt hebben namen. Veel van die namen zijn in de publieke ruimte te horen of te lezen. Dat geldt ook voor opschriften, bijvoorbeeld op gevels, reclameposters en motorkappen.
Wie zo’n naam of opschrift in de publieke ruimte brengt, heeft daarbij waarschijnlijk een bepaalde taalgemeenschap in gedachten op wie de naam of het opschrift een bepaalde indruk maakt. In een wereld waarin duizenden talen worden gesproken is het alleen niet onwaarschijnlijk dat er ook mensen zijn die de naam of het opschrift heel anders ervaren.
Het in Nederland bekendste voorbeeld van zo’n voor anderstaligen ongelukkige naam is vermoedelijk die van de Fiat Croma, die in Italië ongetwijfeld een leuke, frisse naam had, maar die in Nederland geassocieerd werd met een pakje bakboter. Ik heb weleens gelezen dat dat de verkoop van de auto in Nederland geen goed zou hebben gedaan, maar ik weet niet of dat waar is.
Een andere auto, de Smart, heeft voor Nederlandstaligen ook al zo’n ongelukkige naam. Dat kleine autootje van Mercedes komt uit Duitsland, waar de makers toch eigenlijk hadden kunnen bedenken dat Smart wel verdacht veel op Schmerz leek. Of de naam de verkoop in Nederland en Vlaanderen ook drukt, weet ik niet. Veel meer voor anderstaligen ongelukkig gekozen autonamen staan in dit artikeltje in de NRC: link. (Wie geen NRC-abonnee is, kan het lezen door de pagina in een privévenster te openen.)
Een van de ongelukkigst gekozen merknamen is die van een voormalige keten van Duitse pompstations, DEA. Dat is een afkorting van Deutsche Erdölgesellschaft, maar dea is ook het Friese woord voor ‘dood’. Vroeger vond ik dat ritjes over de Autobahn door het in hoofdletters geschreven DEA in combinatie met het voortdurend opduikende Ausfahrt toch wat dreigends hadden.
In Baarn reed ik eens langs een bejaardentehuis met de naam Meander. Die naam verwijst natuurlijk naar een slingertje in een weg of rivier, maar meander is ook Fries voor ‘maaier’ en ‘de Meander’ is een van de Friese bijnamen van de dood – zeker voor een bejaardentehuis een nogal macabere naam.
Een heel grappige persoonsnaam is die van de Italiaanse politicus Beppe Grillo, zeker als je weet dat beppe het Friese woord voor ‘oma’ is.
Als afsluiter: hilarisch is het opschrift op de poster die jarenlang in een straat vlak bij ons huis hing. De poster was van een organisatie die kamers verhuurde en hij was nogal minimalistisch vormgegeven. Er stond alleen een getekend bedje op, met de tekst ‘Huren in Groningen’ en een telefoonnummer. Ik heb me altijd afgevraagd hoeveel Duitse toeristen de arme telefoniste wel niet moest afpoeieren. De poster hangt er ondertussen niet meer.
Wie heeft meer van dit soort namen en opschriften die in de ogen van anderstaligen nogal ongelukkig gekozen zijn?
Mijn ervaring is dat ik homonieme en homofone (zelfde uitspraak, andere woordsoort) woorden niet direct met elkaar associeer. Zo denk ik bij de Fiat Croma eerder aan een Italiaans dorpje en en bij de Smart, wat ik op zijn Engels uitspreek, denk ik al helemaal niet aan smartelijke gevoelens. Maar inderdaad, je moet oppassen met dit soort ludieke merknamen die verkeerd begrepen kunnen worden.
In Den Haag heb je de bekende voetbalclub V.U.C. en dat wordt uitgesproken als ‘fuck’. Hilarisch voor buitenlanders, maar voor de clubleden en Hagenaars eigenlijk niets bijzonders. Het is een aparte eigennaam zonder andere associaties. Als ik de naam Henk Wolf zie denk ik ook niet gelijk aan Henk Krol, of aan Bor de Wolf. 🙂
Over de Fiat Croma: er zijn er volgens AutoWeek 10.198 van verkocht. Dat is voor een automodel geen ongewone verkoop en de naam vormt in elk geval geen blokkade.
Andere namen: de Leiden University Library zorgde een tijdje terug voor ophef; zeepmerk Dove is een slecht merk voor auditief gehandicapten; de Ford Ka doet denken aan de gevreesde ziekte of een bazige vrouw; kaasmerk Rücker scheldt de consument uit; Rotring herinnert mensen aan hun slechte huwelijk. Een klassiek voorbeeld is de website Therapistfinder.com. Verder had je nog SP-politicus Tiny Cox, die moeite had om internationaal serieus genomen te worden.
Ook Wim Kok had in Engeland wel wat uit te leggen wat betreft zijn naam. Zo ken ik iemand die Dick Kok heet. Wordt in Engeland wellicht niet serieus genomen