• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Prof. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’

7 februari 2019 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Door Marc van Oostendorp

https://neerlandistiek.nl/wp-content/uploads/2019/02/Fongp907_g_B01.mp3
Jac. van Ginneken. Bron: Wikimedia

Bovenstaande opname is een van de vele uit de rijke audio-archieven van het Meertens Instituut. De oorspronkelijke opname komt van het Fonetisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam.

Als de archieven juist zijn, hoor je hier Jac. van Ginneken (1877-1945), de roemruchte eerste hoogleraar Nederlands van de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij spreekt de klinkers aa-ee-oo-ie-oe in verschillende omgevingen in: los, voor een n, voor een m, enzovoort. 

Waarom die vijf klinkers? Aa-ie-oe zijn de klinkers die het meest extreem klinken. De ee en de oo zitten daar tussen in en heten daarom middenklinkers. Veel talen die slechts vijf klinkers hebben, zoals het Spaans, hebben precies deze vijf.

Wat heel erg opvalt aan Van Ginnekens uitspraak, ja, wat ik zelfs een beetje schokkend vind, is dat Van Ginneken die middenklinkers uitspreekt als eej en oow (‘gediftongeerd’ heet dat deftig). Tegenwoordig doen bijna alle Nederlanders dat, met uitzondering misschien van mensen uit het noord-oosten. (Vlamingen doen het meestal ook niet.) Maar in Van Ginnekens tijd gold deze uitspraak nog als behoorlijk onbeschaafd, iets voor platte Hollanders en niet voor een Nijmeegse hoogleraar Nederlands.

Het is mogelijk dat Van Ginneken die platheid na wilde bootsen, want hij deinsde voor weinig dingen terug. Maar misschien sprak hij ook echt zo. In het laatste geval was die gediftongeerde uitspraak al voor de Tweede Wereldoorlog geaccepteerd.

We hebben op het Meertens Instituut nog een andere opname, uit 1944, waarvan duidelijker is dat het Van Ginneken betreft. Hij leest een gedichtje voor, zegt een lijst woorden. Tot slot heft hij ‘In ’t bronsgroen eikenhout’ aan.

https://neerlandistiek.nl/wp-content/uploads/2019/02/P_0289_01_ZR.mp3

Mij lijkt dit dezelfde stem, al is het moeilijk zoiets zeker te weten. Hoe dan ook is de uitspraaak van de middenklinkers bij deze spreker ook wel (licht) diftongisch. Het is jammer dat hij geen woorden zegt die eindigen op -ee of -oo.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, fonologie, Jac. van Ginneken

Lees Interacties

Reacties

  1. DirkJan zegt

    7 februari 2019 om 22:24

    “Van Ginneken die middenklinkers uitspreekt als eej en oow (‘gediftongeerd’ heet dat deftig).”

    Dan weet je nog niet wat gediftongeerd betekent. Ik had het een tijdje terug al eens opgezocht toen ik het begrip op Neerlandistiek tegenkwam:

    Een diftong of tweeklank is een klinker waarvan de kwaliteit gedurende de articulatie verandert. Men kan ook zeggen dat een diftong een combinatie is van twee opeenvolgende klinkers binnen een lettergreep.

    Zie ook:

    https://nl.wikipedia.org/wiki/Diftong

    Beantwoorden
  2. Ad Foolen zegt

    8 februari 2019 om 10:40

    In de woordenlijst die Van Ginneken opleest, lijkt het te gaan om de vraag waar het accent valt, in woorden en in korte zinnetjes.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      8 februari 2019 om 12:42

      De klemtonen zijn in ieder geval erg opvallend. Het is wel een overkill aan vrij willekeurige voorbeelden, waarvan een heleboel van hetzelfde type. (En ik zeg niet ‘ACH en wee’.)

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jan van Harten • Boeket

Na zijn heengaan bleef mijn moeder
goed verzorgd achter. Soms was ze druk
bezig om losse gedichten van mij
te lezen om ze daarna te verscheuren.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d