• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Rotterdamisering en spinraggisering: de Binnenhofse voorliefde voor een achtervoegsel

8 april 2019 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Door Siemon Reker

In het debat over de evaluatie van de Politiewet 2012 (vorig jaar op de toepasselijke datum 12-12), gebruikte Roelof Bisschop (SGP) een term die niet eerder in de Handelingen stond opgenomen en die hij daarom toelichtte: “Ergens lezen we iets over Rotterdamisering van de politie. Dat is dat politiemensen op het platteland zich opgeslokt voelen en zich gedwongen voelen om als grootstedelijke politie te werken.” Bijzonder was dat Bisschop Rotterdamisering zei en niet Rotterdammisering (wat hij volgens de Handelingen later wél een keertje deed). Nu oogt het net als robotisering terwijl robottisering ook zou kunnen.

We kunnen veilig aannemen dat Binnenhofse sprekers stapelverzot zijn op woorden die eindigen op –isering en –iseren, ik veeg ze maar even samen. In het Retrograde woordenboek van Nieuwborg zijn enkele tientallen vindbaar op –isering, in de Handelingen verzuip je erin maar daar gaat het om honderden. Sommige zijn zó gangbaar dat ze een neutrale betekenis hebben (gekregen), denk aan willekeurig aangestreepte gevallen als harmonisering, liberalisering, digitalisering, deconstitutionalisering, internationalisering, legalisering, commercialisering, formalisering, modernisering, optimalisering, individualisering, flexibilisering, actualisering, democratisering, temporisering, automatisering.

Van Dale zegt bij het achtervoegsel –iseren dat daarmee “van uitheemse bijvoeglijke naamwoorden werkwoorden worden gevormd die betekenen: de door het grondwoord bedoelde of de daarmee geassocieerde eigenschap (doen) krijgen: afrikaniseren, amerikaniseren, banaliseren, bestialiseren, bureaucratiseren” e.v.a. Of dat helemaal klopt is twijfelachtig, getuige commercialisering, deconstitutionalisering, formalisering waar we dan een andere klinker zouden hebben verwacht (wegens commercieel, deconstitutioneel, formeel). En bovendien: niet ieder basiswoord kunnen we uitheems noemen.

Wat Bisschop aanhaalde was ondanks alles een bijzonder voorbeeld van een geografische afleiding op –isering. Enerzijds is dat heel gewoon, zie afrikaniseren en amerikaniseren, maar gebruikelijk is dan een land of een werelddeel als basis en niet een stad, zelfs niet als het zo’n grote havenstad betreft. In de Handelingen vond ik als vergelijkbaar geval alleen het in 1994 genoemde Srebrenisering “optie, waarbij talrijke vluchtelingen in de omsingelde stad zijn samengedreven”, afgeleid van Srebrenica. Van Balkanisering was al in 1947 sprake, Europeïsering dateert van 1963, Vietnamisering is van 1970 en daarna, Finlandisering volgt spoedig en er is in 1979 sprake van Tsjechoslowakisering. Soms zien we Amerikanisering naast ver-Amerikanisering. Misschien geldt niet voor iedereen dat in de tweede vorm door ver– een zekere veroordeling doorklinkt.

En woorden op –isering kunnen wel degelijk afstandnemend en spottend van inhoud zijn. Vermassalisering en multiculturalisering zijn daarvan actuelere voorbeelden zoals vitaminisering (van de margarine) in 1949 al eerder kan zijn geweest. In de Eerste Kamer werd de aanduiding Wallagisering in 1992 gebezigd om kritiek op de grotere omvang van scholen mee aan te geven: dat verwees naar Wallage als Staatssecretaris van Onderwijs. Ook spinraggisering hoort in deze groep, een term die in 1999 door minister Peper (Binnenlandse Zaken) in het debat gebruikt is in éen adem met de juridisering, horizontalisering en dehiërarchisering van de overheid. Roelof Bisschop zou liever van spinragisering gesproken hebben, neem ik aan.

Dit stuk verscheen eerder op het weblog van Siemon Reker.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: achtervoegsel, morfologie, politiek

Lees Interacties

Reacties

  1. Jan Michielsen zegt

    8 april 2019 om 15:52

    Het Vlaamse tv-programma De ideale wereld maakt ook interessant gebruik van achtervoegselisering: https://www.canvas.be/tag/debation-island

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d