• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Verkleinwoorden leren

26 april 2019 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Wie geen verkleinwoordjes maakt, kan niet zeggen dat hij Nederlands spreekt. Hun betekenis is subtiel (een watertje is niet per se kleiner dan een water, als wel iets anders, namelijk gebotteld of in een glas ter beschikking gesteld), en er zijn ook vele vormen. Alleen al in de standaardtaal zijn er vijf verschillende uitgangen: je (hoopje), tje (zeetje), pje (raampje), kje (kettinkje) en etje (ringetje). Wanneer gebruik je welke vorm?

Ga er maar aanstaan als een kind dat dit allemaal moet leren. Toch pikken alle kinderen het systeem op een bepaald moment op. Hoe doen ze dat? En vooral: wat bepaalt in welke volgorde ze die achtervoegsels leren. Beginnen ze bijvoorbeeld met de eenvoudigste vorm? Of met de vorm die het vaakst voorkomt.

In een nieuw artikel beschrijft een groep Amsterdamse taalkundigen uit hoe ze met een experiment hebben geprobeerd een antwoord te vinden op die vragen. (Het artikel is vermoedelijk gebaseerd op het proefschriftonderzoek van de eerste auteur, Tiffany Boersma.)

De verschillende uitgangen komen (natuurlijk) niet allemaal even vaak voor. Als je gaat tellen is het vrijwel alleen maar –je en –tje wat de klok slaat.

Typefrequentie van verschillende uitgangen. ‘Type-frequentie’ betekent dat je telt hoeveel verschillende woorden een bepaalde uitgang neemt (en daarbij niet let op hoe frequent ieder van die woorden zelf is).

Nu blijken kinderen die vormen ook relatief snel te leren. Toch laten de auteurs dat die relatieve frequentie niet de belangrijkste factor is. Die is die van eenvoud. De regels voor het verkleinwoord zijn ongeveer zo (er zijn ook uitzonderingen, die noem ik hier niet)

  • je komt na de medeklinkers p, k, t, b, d, f, v, s, z. g (de zogeheten ‘obstruenten’)
  • pje komt na een m, behalve als de voorafgaande klinker kort is (raampje maar niet stempje)
  • kje komt na ng als er geen klemtoon ligt op de voorafgaande lettergreep (kettinkje, maar niet rinkje)
  • tje komt na n, r, l (de zogeheten coronale sonoranten), tenzij de voorafgaande klinker kort is (traantje, maar niet mantje)
  • etje komt na m, ng, n, r, l (de zogeheten sonoranten) als de voorafgaande klinker kort is en klemtoon of bijklemtoon heeft.

Er zijn nu goede redenen om te denken dat regels ingewikkelder worden als je op klemtoon moet letten, want in het Nederlands zijn er verder nauwelijks of geen andere woordvormingsregels waarvoor dat ook geldt (de uitzondering gaat over meervoud van woorden die eindigen op –ie: families tegenover genieën; vergeet dat). En inderdaad blijken kje en etje veel lastiger voor kinderen dan je puur op basis van hun relatieve frequentie zou mogen verwachten.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: diminutief, taalverwerving, verkleinwoorden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SPROOKJE

Om middernacht word ik een pompoen en drijf ik weg in een muiltje

Bron: datering; 1971-1972; niet eerder gepubliceerd

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d