• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Aagje Deken stierf aan verdriet

23 juni 2019 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Door Marita Mathijsen

Plaque_Wolff_Deken_TrévouxZo bekend was Betje Wolff dat haar overlijden in de Haarlemsche Courant gemeld werd. Ze stierf op 5 november 1804, 66 jaar oud. Haar vriendin Aagje Deken volgde haar negen dagen later, nog geen 63 jaar oud. Zevenentwintig jaar hadden ze bij elkaar geleefd en lief en leed gedeeld. Ze waren in 1788 samen naar Frankrijk gevlucht voor het geweld van de oranjeklanten. In Trévoux, dat tussen Villefranche en Lyon ligt, vonden ze onderdak. Er is daar op de Place de la Terrasse een tweetalige plaquette ter herinnering aangebracht.

Al die vakantiegangers die op de Route du Soleil een afslag naar Villefranche zien, zullen er niet aan denken dat daar in de buurt meer dan twee eeuwen geleden twee landgenoten hun toevlucht hadden gezocht en vervolgens erachter kwamen dat de beheerder van hun kapitaal failliet was gegaan, zodat zij in armoede vervielen en zelfs een verzoek tot bijstand richtten aan de Franse overheid. Omdat er inmiddels een schrikbewind ingesteld was, kregen ze ook met dagvaardigingen voor het Franse Comité Révolutionnaire te maken. Toen in 1795 in Nederland de Oranjes verdreven waren en de Bataafsche Republiek opgericht, vroeg Betje haar weduwenpensioen op. Maar dat kreeg ze alleen als ze zich weer in Nederland zou vestigen.

Het duurde tot 1797 voor de dames voldoende reisgeld hadden om terug te komen. Inmiddels liepen hun romans niet meer zo goed, dus vertaalden ze zich blauw om enig inkomen te hebben. Betje lag drie jaar ziek voor ze stierf. Ze leed helse pijnen. Aagje schreef enige maanden voor haar dood aan een vriendin:

Zij lijdt bijna zonder tussenpauzes beurtelings aan woedende kramp in de borst en de maag, aan valse braakneigingen, dodelijke benauwdheden, aan een bijna verstikkende hoest als de kramp op de borst zit. Ook heeft zij aanvallen van zwarte melancholie, waarbij zij, zoals zij het uitdrukt, gewaarwordingen heeft alsof zij door een onzichtbaar wezen getergd wordt en inwendig in alle richtingen als het ware met koorden uiteen getrokken wordt. Dan schreit zij uren achter elkaar werktuiglijk. Daarna schijnt het weer alsof alle krachten verdwijnen en alle veerkracht verslapt, het hoofd zakt weg, de knieën buigen, men voelt geen pols. Al die toevallen komen zo geheel onverwacht dat wij in het ene kwartier nooit zeker kunnen zijn van wat het volgende brengt, en zij is geheel en al het slachtoffer van de allerminste, voor ons bijna onwaarneembare verandering in de dampkring.

Na Betjes dood schreef Aagje dat ze blij was dat haar hartsvriendin was verlost uit haar ellendig lichaam, maar ze schreide ook ‘bloedige tranen’ om de verloren vriendschap. Ze ging nog naar de notaris om een nieuw testament op te maken, waarbij ze de schamele erfenis overmaakte aan Betjes nicht. Daarna kon Aagje niets meer uitbrengen dat nog verstaanbaar was. Zij stierf aan ‘zinkingskoorts’. In het begin van het verhaal van de Familie Kegge, uit de Camera Obscura, beschrijft Nicolaas Beets wat de verschijnselen van die koorts zijn:

Wie kent niet die ontzettende ziekte, die men in het dagelijks leven met de gevreesde naam van zenuwzinkingskoorts gewoon is te bestempelen? Wie heeft onder haar geweld geen dierbaren zien bezwijken? Wie heeft haar nimmer bijgewoond, die verschrikkelijke worsteling der zenuwen en vaten, waar deze zich onderling het gezag betwisten, totdat de lijder – meestal helaas! – onder die kampstrijd bezwijken moet. Voor mij rijst menige angstige herinnering aan haar verschijnselen op. Ik zie nog die lijders, met die gebroken ogen, die zwarte lippen, die droge lederachtige handen, die vingers in altoosdurende beweging. Zij staan mij voor de geest, zoals zij nu eens in een dof en mompelend ijlen als verdiept waren en in stilte bezig met hun vizioenen, en dan met een kracht, die niemand hun meer zou hebben toegeschreven, zich in hun bed ophieven, om daarna weer ineen te krimpen als in dierlijke angst. Zij staan mij voor de geest, ook in hun noodlottig stilliggen, in die treurig heldere tussenpozen, die de dood voorbeduiden.

Aagje volgde haar vriendin in hetzelfde graf, dat vanwege de vorst nog open lag. Iedereen was ervan overtuigd dat het verdriet haar de dood gebracht had.

Ze werden stijlvol herdacht. Er werd voor hen een erepenning geslagen en de Bataafsche Maatschappij organiseerde een herdenkingsavond met een speciale lierzang en een lofrede, die beide gedrukt werden. De trouw van de twee vriendinnen, die in leven en dood elkaar niet konden missen, blijft aandoenlijk tot in het heden.

Dit stuk verscheen eerder op het eigen blog van Marita Mathijsen

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 18e eeuw, Agatha Deken, Elisabeth Wolff

Lees Interacties

Reacties

  1. Joop van Diepen zegt

    23 juni 2019 om 20:57

    Hier in Westfriesland gingen kinderen vroeger “nei betje deken” als zij ’s avonds slapen gingen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d