• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘Pietje en zijne moeder’ (1784)

30 juni 2019 door Ewoud Sanders Reageer

Jeugdverhalen over joden (44)

Door Ewoud Sanders

‘Pietje en zijne moeder’ (1784)
Auteur: waarschijnlijk Augustus Sterk (1748-1815)

Herkomst en drukgeschiedenis

Portret van Augustus Sterk uit 1794, gemaakt door Reinier Vinkeles en gedrukt door Anthony Mens Jansz. Bron: Rijksmuseum.

‘Pietje en zijne moeder’ verscheen op 11 november 1784 in het Weekblad voor Neêrlands jongelingschap. Dit tijdschrift werd samengesteld door de Lutherse predikant Augustus Sterk, toen werkzaam in Amsterdam. Het verscheen tussen 1783 en 1786 en behoort tot de oudste Nederlandse jeugdtijdschriften.

         Van wie de artikelen in dit weekblad afkomstig zijn, is niet bekend: ze werden niet ondertekend. Waarschijnlijk was Sterk zelf een van de voornaamste auteurs. De dominee profileerde zich wel duidelijk in de correspondentie met lezers. ‘Hij beantwoordt de door lezers gestuurde brieven, waarbij hij soms de brief geheel of gedeeltelijk opneemt’, aldus Marjoke Rietveld-van Wingerden in 1995. ‘Het is achteraf moeilijk te bepalen of deze ingezonden brieven fictief zijn of onderdeel uitmaken van een echte correspondentie.’

         In 1785 kreeg Sterk in een ingezonden brief een schouderklopje voor zijn strijd tegen discriminatie van joden: ‘Mijn Heer! Gij hebt meermalen getoond, het prijzenswaardig voorneemen te hebben, om het vooroordeel te verminderen, het welk, hoe schandelijk en onchristelijk ook, veele zoogenaamde Christenen, tegen een geheel, door zijne oudheid tenminste eerwaardig, Volk bezielt; en ten dien einde het ’er op toegelegd, om uwe jonge Leezeren te overtuigen, dat, ook onder de Jooden, menschen gevonden worden, die, door hunne braafheid en edelmoedige denkwijze, onze hoogachting verdienen.’

Samenvatting

Een joods jongetje zit op de stoep voor een huis. Hij is halfnaakt, heeft het koud en heeft vreselijke honger. Zijn ‘memme’ is weg om brood te zoeken. Omdat hij hard huilt wordt hij uitgelachen door straatjongens. Die zeggen dat hij ‘maar een joodenkind’ is.

         Dit tafereel wordt gadeslagen door Pietje. Die heeft zo met het joodse kind te doen, dat ook hij in huilen uitbarst. Dit leidt tot een samenspraak met zijn moeder.

         Moeder: ‘Een joodenkind! En zou ik daar aan geld en brood geeven? Wie zoude medelijden met Jooden hebben? Het is immers zulk een ondeugend Volk.’

         Pietje: ‘Is dat u ernst, moeder? Nee, ik kan het niet gelooven. Onder de Jooden zijn immers ook braave menschen. En al was dit zoo niet, hoe kan dit arme kind het helpen? Ach lieve moeder, het is zoo arm, het lijdt gebrek aan alles, en als wij het niet spoedig helpen, zal het van honger sterven.’

         Moeder geeft Pietje toestemming om het kind naar de meid te brengen. Het jongetje kan eten en drinken krijgen in hun keuken. Als Pietje blij terugkeert, zegt moeder: ‘Gij hebt mij traanen doen storten, Pietje, want ik stelde mij maar zoo, als of ik dit Kind niet helpen wilde, om te zien hoe gij u gedraagen zoudt.’

         Op moeders vraag van wie Pietje heeft geleerd dat men zich moet ontfermen over noodlijdenden, antwoordt hij: de gelijkenis van Jezus over de barmhartige Samaritaan (Lukas 10). En van zijn vader, want die hem heeft bijgebracht ‘dat alle menschen naasten zijn’.

         Moeder besluit: ‘Gij zijt een braaf Kind, Pietje (…) Nu heb ik u noch

veel liever, dan te vooren; en als gij zoo voortgaat, kunt gij verzekerd zijn, dat alle braave menschen u zullen hoogachten, en dat God u, als zijn kind, zal liefhebben.’

Doelgroep

Voor welke leeftijdscategorie het Weekblad voor Neêrlands jongelingschap was bedoeld, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk was het bestemd voor jongeren vanaf een jaar of veertien.Volgens een mededeling in het eerste nummer beoogde het weekblad ‘den jongen lieden niet alleen maar een aangename tijdkorting te bezorgen’, maar was het voornamelijk bedoeld ‘tot uitbreiding van hunne kundigheden, tot verbetering van hun hart, en dus ook tot bevordering van hun wezenlijk geluk te arbeiden’.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 18e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

16 juni 2025

➔ Lees meer
5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d