De interessantste opmerking staat aan het eind, in het nieuwe artikel The Canon of Dutch Literature According to Google dat de letterkundigen Lucas van der Deijl en Roel Smeets samen met de computertaalkundige Antal van den Bosch schreven.

Het artikel gaat uit van een interessante gedachte: wat als we de canon nu eens door Wikipedia en Google lieten bepalen? Zouden we dan niet een veel democratischer beeld krijgen van de literatuur? En hoe zou dat beeld er dan uit zien? De auteurs namen alle 2287 schrijversnamen van de Wikipedia-pagina Nederlandse schrijvers en ze voerden deze aan het algoritme van Google. Dat geeft voor schrijvers een lijstje met ‘gerelateerde zoekresultaten’.

Harry Mulisch

Wie bijvoorbeeld naar Harry Mulisch zoekt vindt (bij mij, achtereenvolgens): Willem Frederik Hermans, Gerard Reve, Cees Nooteboom, Hella Haasse, Hugo Claus, Jan Wolkers, Arnon Grunberg, Remco Campert, Fons Rademakers, Louis Couperus, Franz Kafka, Herman Koch, Simon Carmiggelt, Reinbert de Leeuw, Edwin de Vries, Jeroen Krabbé, Marita Mathijsen, Maarten ’t Hart, Jerzy Koch. Dat is een aardig lijstje met natuurlijk overwegend literaire auteurs, al staan er ook een paar acteurs en neerlandici in en de musicus (en vriend van Mulisch) Reinbert de Leeuw.

Vervolgens kun je aan de hand van al die onderlinge verwijzingen weer een rangorde van schrijvers proberen vast te stellen, ook weer volgens een algoritme dat Google gebruikt: hoe vaker er naar je wordt verwezen, hoe hoger op de lijst je komt. En verwijzingen vanuit pagina’s van andere schrijvers naar wie vaak wordt verwezen, komen ook weer hoger op de lijst te staan.

Op deze manier (ik versimpel natuurlijk een beetje, voor de details kun je het artikel raadplegen, want dat is heel helder geschreven) kom je tot de volgende lijst, waar Harry Mulisch bovenaan staat.

1	Harry Mulisch	M	Literary authors	0.000697
2	Remco Campert	M	Literary authors	0.000673
3	Arnon Grunberg	M	Literary authors	0.000617
4	Saskia Noort	F	Popular authors	0.000563
5	Arend van Dam	M	Children’ s authors	0.000539
6	Gerda van Wageningen	F	Class 1323	0.000538
7	Leon de Winter	M	Literary authors	0.000504
8	Tommy Wieringa	M	Literary authors	0.000499
9	Connie Palmen	F	Literary authors	0.000486
10	Maarten ’t Hart	M	Literary authors	0.000484
11	Esther Verhoef	F	Popular authors	0.000482
12	Herman Koch	M	Literary authors	0.000473
13	Julia Burgers-Drost	F	Class 1323	0.000469
14	Susan Smit	F	Popular authors	0.000464
15	Ronald Giphart	M	Literary authors	0.000461
16	Gerard Reve	M	Literary authors	0.000458
17	Marion Pauw	F	Popular authors	0.000455
18	Godfried Bomans	M	Literary authors	0.000448
19	Mark Janssen (illustrator)	M	Class 135	0.000443
20	Henny Thijssing-Boer	F	Class 83	0.000442

Algoritmes

De onderzoekers merken op dat sommige van de belangrijkste auteurs uit de klassieke canon op de lijst staan, zoals Mulisch, Reve en Grunberg. Van belang lijkt me daarbij dat deze methode kennelijk vooral de recente canon produceert: Vondel en Kloos zijn in geen velden of wegen te bekennen.

Maar er komen ook allerlei andere namen naar boven, uit populairdere genres. Ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik had bijvoorbeeld tot mijn schande in mijn bubble nog nooit van Gerda van Wageningen gehoord, die op de zesde plaats terecht komt en volgens haar Wikipedia-pagina meer dan 120 boeken schreef en daarvan in totaal meer dan 2,5 miljoen exemplaren verkocht. Bij haar uitgever vind je dan dat dit familie- en streekromans betreft.

De vraag is wat je hier nu precies mee moet. De onderzoekers suggereren (heel voorzichtig) dat een dergelijke blik op de canon alvast diverser is dan hoe je de literaire canon anders zou bekijken – de verdeling tussen mannen en vrouwen is in de top-20 al een stuk gunstiger. Maar ik heb de indruk dat zij zelf ook niet serieus menen dat zo’n lijst ooit werkelijk zou kunnen dienen als een canon. Daarvoor geldt al in ieder geval als een probleem dat canons altijd op autoriteit gebaseerd zijn. De algoritmes waarmee Google bepaalt welke zoekresultaten aan elkaar gerelateerd zijn, zijn geheim en dat is niet zo’n goede basis.

Veranderen

Maar aan het eind van hun artikel doen de auteurs, bijna tussen neus en lippen door, zo ongeveer de belangrijkste opmerking van het hele artikel:

because of its central position in the behavior of Western Internet users, Google seems to have entered the (Dutch) literary field

Dat is onmiskenbaar waar. Naarmate Google belangrijker wordt (en Google wordt natuurlijk steeds belangrijker), bepaalt het óók wat we te zien krijgen als we op zoek zijn naar nieuwe schrijvers om te lezen. En dat kan best betekenen dat de plaats van Gerda van Wageningen in de literatuur gaat veranderen.