• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ik blog me helemaal kleurenblind

29 november 2019 door Marten van der Meulen 11 Reacties

Door Marten van der Meulen

Waar we ons de laatste tijd bezighielden met serieuze en belangrijke factchecks en het aan de kaak stellen van wéér een staaltje alarmisme over het Engels, daar is het nu weer tijd om te schrijven over de lichtere dingen des taals. Houd je van je taal, dan vier je die, door bijvoorbeeld te kijken naar fijne Franse woorden, of tandjesmooie intensiveerders. Nu kwam ik weer een voetbalgerelateerde uitdrukking tegen om van te smullen: ik speelde de tegenstander helemaal kleurenblind. Heerlijk, géén Engels, en redelijk netjes: een versterkend woord voor jong en oud!

Zoals zo vaak moest ik de uitdrukking een paar keer in korte tijd tegenkomen om er op te gaan letten. Ik denk dat ik haar het eerst tegenkwam in een aflevering van de redactiepodcast van FC Afkicken, maar ik weet niet meer precies welke. Hoe dan ook zag ik de uitdrukking zeker staan op de website van Voetbal International. In dit stuk van Lentin Goodijk staat de volgende zin:

Oranje speelde de Mexicanen toen echt helemaal kleurenblind

Nu is hier grammaticaal gezien niet zo veel mee aan de hand. Je kunt op de plek van kleurenblind een enorme hoeveelheid verschillende woorden invoegen, van neutralere opties als zoek en weg tot agressievere invullingen als tureluurs of naar de tering (EDIT: Marc van Oostendorp wees me op een stuk dat hij in 2016 schreef over de vergelijkbare uitdrukking helemaal de moeder. In een geval van kosmische ironie nam ook hij de insteek ‘gelukkig geen Engels). Het woord kleurenblind was ik op deze manier hier echter niet tegengekomen. Heerlijk beeldend is het wel: zó goed spelen dat iemand er spontaan kleurenblind van wordt. Bovendien is het lekker tam: kleurenblindheid is geen pretje (en in voetbal een groot probleem), maar wel een stuk minder erg dan tering.

Hoe vaak?

Even googlen laat zien dat de uitdrukking vaker voorkomt, maar ook weer niet heel vaak. Nu is vaststellen dat zo’n woord voorkomt voor mij altijd alleen stap 1. De echte lol van woorden zit in hun omgeving, zoals ik al eerder schreef over niet tamelijk (ook naar aanleiding van een voetbalpodcast!) en achenebbisj. Ik bekeek dus de eerste honderd resultaten van de zoekopdracht “helemaal kleurenblind” op Google (donderdag 14 november 11.30), en dat leverde de volgende resultaten op (na uitsluiting van drie dubbele items):


frequentie
inhoudelijke betekenis44
voetbalgerelateerd24
andere sport3 (darts , hockey & volleybal)
zoeken7
werken4
zich verdienen3
anders12

Als eerste valt op dat de versterkende betekenis vaker voorkomt dan de letterlijke betekenis. Dat verrast me, maar het lijkt me een gevolg van het feit dat ik zocht op ‘helemaal kleurenblind’: ik weet niet of dat medisch gezien wel een zinvolle uitdrukking is. Alleen over honden wordt het regelmatig gezegd, en dat zie je ook in de zoekresultaten. In de niet-letterlijke betekenis vinden we een aantal semi-vaste combinaties, zoals ik werk/zoek me helemaal kleurenblind. Interessant genoeg komt de uitdrukking zich kleurenblind verdienen ook drie keer voor: ik wist niet dat verdienen wederkerend kon zijn! Als we op “zich verdienen” zoeken vinden we vooral websites die me nogal spammy aandoen, maar dat verlegt het probleem alleen maar: waarom komt het daar voor? Een letterlijke vertaling lijkt ook onwaarschijnlijk, want in andere talen als Engels en Frans is dit werkwoord volgens mij ook niet wederkerend…

Voetbal

Vervolgens is duidelijk dat deze uitdrukking inderdaad voornamelijk voorkomt in een voetbalcontext. Het vaakst komende de frasen kleurenblind spelen en kleurenblind tikken voor, maar er zijn er meer. Mijn favoriet is denk ik “Draait tegenstander Roel Janssen van VVV Venlo helemaal kleurenblind”. Waarom specifiek voetbal deze uitdrukking aantrekt is me een volstrekt mysterie. Het is, voor zover ik weet, niet een domein die heel erg voorop loopt in taalvernieuwingen, hoewel het wel een aantal voorkeuren kent (gebruik van persoonlijke voornaamwoorden). Het is dan weer wel logisch dat een uitdrukking zich eerst verspreid door het domein waar het is ontstaan, voordat zij zich verspreidt. Dat is basale netwerktheorie: je neemt eerst je eigen netwerk over tot op zekere hoogte, voordat je je verspreid. Ik vermoed dat dit bij voetbal ook plaatsvindt.

Ik kan iedereen aanraden voetbal te kijken of podcasts over voetbal te luisteren. Of je nou op zoek bent naar nieuwe woorden, uitdrukkingen, regionale verschillen in uitspraak of wat dan ook, bij voetbaltaal kom je aan je trekken. Ik luister en kijk me in ieder geval helemaal kleurenblind.

Dit stuk verscheen eerder op De taalpassie van Milfje

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: taalverandering, uitdrukkingen

Lees Interacties

Reacties

  1. Harry Reintjes zegt

    29 november 2019 om 14:21

    dan ziet het je vast en zeker groen en geel voor de ogen, vooral bij ado den haag.
    ook nog even serieus: …domein, die…?

    Beantwoorden
    • Marten van der Meulen zegt

      29 november 2019 om 16:09

      Hmm vreemd, ik ervaar ‘domein die als heel raar, dat is dus een ouderwetse verschrijving. Misschien stond er eerst ‘situatie’.

      Beantwoorden
      • Harry Reintjes zegt

        30 november 2019 om 23:32

        moet idd zoiets geweest zijn of “….een domein, waarin men niet voorop loopt…”.

        Beantwoorden
        • Harry Reintjes zegt

          30 november 2019 om 23:33

          mar heel leuk artikel hoor!!!

          Beantwoorden
  2. Meadowmeal (@Meadowmeal1) zegt

    29 november 2019 om 14:37

    Als men zich (het hompeschompes) kan werken of zich (het apenzuur) kan rennen, waarom dan niet zich (kleurenblind) verdienen?

    Beantwoorden
    • AV DRepe (@kneistonie) zegt

      1 december 2019 om 01:36

      3) Bepaling van gesteldheid als gevolg van de handeling *maar niet als resultatieve werkwoordsbepaling*.

      https://onzetaal.nl/taaladvies/bepaling-van-gesteldheid

      Gevallen met “zich” zijn jammer genoeg niet meegenomen in de kandidaatwerkgroep onder leiding van Jan Kooij, Leiden, 1979.

      Beantwoorden
  3. Henk Smout zegt

    29 november 2019 om 17:36

    Dat van het woordenboek het primair vrouwelijke taal ook mannelijk mag worden gebruikt betekent nog niet dat ik de tweede naamval ‘des taals’ goedkeur.

    Beantwoorden
  4. Harry Reintjes zegt

    29 november 2019 om 19:27

    in dialecten aan de oostgrens (dus? verwant aan of onder invloed van het duits) gebruikt men bij veel werkwoorden een overbodig wederkerend voornaamwoord: hej OW dat eiges verdiend, eech höb mich t huus in 1996 gekoch. eerlijkheidshalve: die hebben hier de functie van meew,/belanghebbend voorwerp natuurlijk. in “ik verdien/kijk/luister me” kleurenblind die van lijd.vw.

    Beantwoorden
    • Harry Reintjes zegt

      30 november 2019 om 23:36

      en kleurenblind is dan paardekoopers niet-ww-rest nr zoveel

      Beantwoorden
  5. Erik Harteveld zegt

    1 december 2019 om 11:18

    Zou dit kunnen zijn: Als je door de tegenstander kleurenblind bent gespeeld in een voetbalwedstrijd kun je de tegenspeler niet meer onderscheiden van de medespeler aan de kleur van zijn shirt en broek. Zoals vroeger bij zwart-wituitzendingen: Benfica speelt van links naar rechts in de donkere shirts.

    Beantwoorden
  6. M. Helder zegt

    1 december 2019 om 17:39

    Het gaat natuurlijk niet om een wederkerend werkwoord ‘zich verdienen’, maar om een heel gewone Nederlandse constructie – hij werkt zich het schompes, ik schrik me een hoedje, je loopt je de benen uit het lijf – waarin het om een soort ‘doelbepalend voorwerp’ gaat (meewerkend en belanghebbend lijken hier wat minder adequate benamingen). Ik weet niet of er een term voor dit soort ‘voorwerp’ bestaat.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d