• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Middelnederlands.nl

1 april 2020 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

We hadden het vandaag eigenlijk feestelijk willen openen aan het Meertens Instituut, maar dat doen we nog wel een keer. Ondertussen willen we deze fraaie site niet gesloten houden: Middelnederlands.nl. – een naslagwerk vooral voor de dialectvariatie in de dertiende, de veertiende en de vijftiende eeuw – gedocumenteerd in de vorm van honderden kaarten die aangeven hoe woorden in officiële documenten gespeld werden.

Middelnederlands.nl is het werk van Piet van Reenen, emeritus hoogleraar Frans aan de VU, maar al decennia geïnteresseerd in variatie in het Nederlands, in historische taalkunde én in cartografie. Dit project, dat hij na zijn emeritaat uitvoerde aan het Meertens Instituut, brengt dat allemaal samen.

Van Reenen maakte alweer enige tijd geleden een computerverzameling (een ‘corpus’) van officiële documenten uit de veertiende eeuw. Dat corpus is nog steeds de basis van de website. Strikt genomen kun je natuurlijk geen uitspraakinformatie uit die documenten halen en alleen informatie over spelling, maar doordat men indertijd vermoedelijk min of meer fonetisch spelde, kunnen we er ook het een en ander uit afleiden over klankvariatie. En omdat er voor veel verschijnselen kaarten uit meerdere perioden zijn, kun je ook zien hoe een en ander veranderde.

Neem de volgende kaart, over het gebruik van naar de stad in plaats van na de stad (dat laatste was de oudere vorm) in de veertiende eeuw:

Hoe donkerder een gebied, hoe vaker naar (of naer, in ieder geval een vorm met een r) voorkomt in documenten. Het inzetje toont hoeveel relevante documenten er zijn aangetroffen in ieder gebied en laat dus zien dat er weliswaar her en der wat lege vlekken zijn, maar dat voor een groot deel van het taalgebied er zulke documenten zijn. Alleen worden daar dus geen naar de stad-achtige vormen in aangetroffen. De nieuwe vorm werd dus alleen door klerken (of nabij) het graafschap Vlaanderen gebruikt, en is dus vermoedelijk daar ontstaan.

Er is in dit geval ook een kaart over de 13e eeuw, die laat zien dat het verschijnsel nog eerder vooral een Oost-Vlaams fenomeen was:

Zo kun je dwalen door de latere middeleeuwen en zien hoe vormen opkomen.. Een enorme aanwinst voor ons begrip van hoe het ‘officiële’ geschreven Nederlands vorm kreeg in deze vormen.

Piet heeft zich in de loop van de tijd door voortreffelijke mensen laten bijstaan, zoals de wiskundige Evert Wattel die het algoritme bedacht voor de verschillende grijstinten en Matthijs Brouwer die de website maakte. Niet lang geleden promoveerde Chris De Wulf op dit materiaal (zijn proefschrift wil ik nog steeds een keer besproken, maar het ligt op het Meertens Instituut en dat is dicht).

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: dialecten, Middelnederlands

Lees Interacties

Reacties

  1. Frits van Oostrom zegt

    1 april 2020 om 06:31

    Prachtig! Wat een combinatie van klassiek levenswerk (jagen en verzamelen) en moderne media. Gysseling-voorbij voor de 21e eeuw. Eén kanttekening als bijsluiter: herkomst oorkonde is natuurlijk niet per se identiek aan herkomst scribent. (Al lijken de donkerste delen wel op serieuze correlaties te wijzen.)

    Beantwoorden
  2. Geert Booij zegt

    2 april 2020 om 09:23

    Een heel mooie prestatie van Piet van Reenen en zijn collega’s. Ook goed dat het Meertens-instituut ruimte bood om dit werk te doen. Piet was overigens geen hoogleraar Frans aan de VU, maar UHD Algemene Taalwetenschap en bijzonder hoogleraar Computerlinguïstiek. In die laatste functie heeft hij heel veel gedaan aan het digitaliseren en beschikbaar maken van Middeleeuwse documenten.

    Geert Booij

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jan van Harten • Boeket

Na zijn heengaan bleef mijn moeder
goed verzorgd achter. Soms was ze druk
bezig om losse gedichten van mij
te lezen om ze daarna te verscheuren.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

VERKEER

Als hielden handen opgeheven naar
een lus zich vast in openbaar vervoer,
zie ik de bomen en hoe roerloos blad
zich vastklemt aan de takken die zich spreiden.

Bron: datering: 1973; postuum gepubliceerd in Tirade, maart-april 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

23 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d