• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Iemand zegt dat ze haar kind niet bij het vuilnis mocht smijten

11 november 2020 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Pronomina in de hedendaagse Nederlandse lyriek (3: Esther Jansma, rennen naar het einde van honger)

Rennen naar het einde van honger is een voornaamwoordelijk feest. Bijna alle persoonlijk voornaamwoorden komen er in voor, en omgekeerd worden personen bijna allemaal aangeduid met voornaamwoorden en niet als Marietje of de dame met de gele hoed.

In plaats daarvan begint één gedicht zo: “We mochten erin. We moesten gaan zitten”, en een ander “Dien het haar toe als honing, liefdevol”, een derde “Opeens waren ze er, systematisch met velen” en een vierde “Je vertrekt uit ruïnes, met bloedende voeten zoek je”. Hier wordt geen verhaal verteld, hier wordt een schijf taal uitgeserveerd, gericht aan iemand, uitgesproken door iemand, maar al die context is zorgvuldig weggesneden.

In Rennen naar het einde van honger (grappig genoeg is de titel een infinitief, dus zonder enig pronomen, zelfs niet verzwegen) staat zelfs een gedicht waarin een onbepaald voornaamwoord een belangrijke rol speelt:

De wind steekt op

Iemand zegt: dat een olifant zoals jij uit míj kon komen.
Iemand zegt: die vreemdelingen hebben alles ingepikt.
Iemand laat de hond uit op weg naar het asiel.
Iemand zegt dat ze haar kind niet bij het vuilnis mocht smijten.

Iemand anders ziet boven zich een ballon zonder tekst.
Die ballon moet mijn hoofd zijn, ontsnapt aan de draad van mijn nek.

Er zijn volgens de ANS twee interpretaties van iemand, een specifieke (de eerste zin hieronder, waarin je een bepaalde persoon voor de geest haalt) en niet-specifieke (de tweede zin, waarin het gaat over een willekeurig iemand):

  • Ik moet om drie uur op dat kantoor zijn: ik heb een afspraak met iemand gemaakt.
  • Hopelijk ontmoet je nog iemand met meer begrip.

In het gedicht De wind steekt kan iemand beide interpretaties hebben: de spreker kan weten wie nu degene is of zijn die al deze dingen zegt, of hij of zij kan dat niet weten. In de tweede strofe is er ineens sprake van ‘iemand anders’. Andere pronomina kunnen dat anders niet zo bij zich hebben, je kunt niet zeggen ‘jij hebt dit gedaan en jij anders hebt dat gedaan’, terwijl dat best te begrijpen zou zijn. (Je kunt wél zeggen ‘iets anders’, maar je kunt ook zeggen ‘iets leuks’ of ‘iets moois’, terwijl je niet kunt zeggen ‘iemand leuks’ of ‘iemand moois’.)

Die iemand anders in het gedicht kan alleen specifiek zijn in deze context, alleen blijkt die iemand zich op een heel eigenaardige manier te verhouden tot de ik, zoals die ik (die impliciet blijft) ook een zeer opmerkelijke relatie heeft tot de ballon die ze mijn hoofd noemde.

Het is volkomen onduidelijk of de eerste vier iemanden nu allemaal dezelfde persoon zijn of niet, zoals alle relaties onduidelijk zijn in dit gedicht. En dan is het hoofd van de ik ook nog een ballon, en de wind steekt op.


Eerder in deze reeks:

  • Nachoem Wijnberg
  • Alfred Schaffer

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: pronomina, Pronomina in de lyriek

Lees Interacties

Reacties

  1. Robert Kruzdlo zegt

    11 november 2020 om 21:21

    Kan het zijn dat de dichter aan “zelfprojectie” doet¿ Alleen de dichter ziet wat het wil zien. Waarbij het hoofd los van de romp komt, en de lezer het nakijken heeft¿

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d