• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘dan richt ik me op, mobiliseer ik al’

24 februari 2021 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Pronomina in de lyriek (14)

Door Marc van Oostendorp

“Poëzie is tot alles in staat”, schrijven Annelie David, Moya de Feyter en Saskia Stehouwer in de inleiding van hun bundel ‘klimaatpoëzie’ Zwemlessen voor later. “We worden gedreven door woorden en zijn gericht op transformatie. We willen inspireren, verontrusten en mobiliseren” schrijven de klimaatdichters bovendien in een manifest. In interviews nuanceren ze dat standpunt enigszins. “Ik ben geen activist” zegt De Feyter bijvoorbeeld in een gesprek met Stef Craps.

De vraag is of een gedicht ertoe in staat is: mobiliseren. Ik vind het lastig succesvolle voorbeelden te bedenken uit het verleden waarin het is gebeurd. Misschien een enkele keer, als de tekst op muziek is gezet (de Internationale) is er iets in die richting gebeurd, maar de dag dat een volksmassa zich niet door verontwaardiging over de avondklok maar door een gedicht heeft laten inspireren tot massale bijeenkomsten is minstens ver weg.

Een van de interessantste gedichten in de bundel komt wat mij betreft door iemand die al veel langer een klimaatdichter is: Jan-Willem Anker. Het is geloof ik ook het enige gedicht waarin het woord mobiliseer voorkomt:

… men moet de oliebaronnen en aandeelhouders de oorlog verklaren.
V. Lenin

Ben ik het nog als ik er ben
zonder vrieskou, als de kans op
een snoek bevroren in de sloot
roodgoud in winters polderlicht,
met schaatsen op je stuitje vallen
of huilen om je steenkoude vingertoppen
nihil geworden is, wordt wie ik
ben dan niet onmededeelbaar,
ben ik als ik mezelf in woorden
tracht te gieten voortaan gedwongen
te evoceren wat definitief voorbij is
voor een volk van elfstedenzwemmers
dat al zwemmend verwikkeld is
in een krachtmeting met natuur
die overal doorheen stroomt –
maakt mij dit een verwend kind
uit de nadagen van een interglaciaal,
voorgoed veranderd in de hel
van een uitgestoten prehistorie?
Voortaan buig ik de taal om waarmee
ik mezelf oproep, klinkt het als verzet,
dan richt ik me op, mobiliseer ik al.

Een eerdere versie verscheen in Down to Earth Magazine. Voor de gelegenheid heeft de dichter het vanaf de woorden “in een krachtmeting met” ingrijpend gewijzigd en verbeterd. Waar in de eerdere versie in die laatste regels ineens een wij opduikt (‘Maar onze nostalgie reikt niet zo ver / als onze greep naar brandstof’), daar blijft dit gedicht bij alleen een ik. Dat ik is misschien voor toekomstige generaties onmededeelbaar: iemand kan proberen zichzelf in woorden te vangen, maar vallen die woorden nog te begrijpen als het klimaat veranderd is?

Het volkomen egocentrische van dit gedicht lijkt me juist de essentie ervan. Ik staat alleen tegenover de toekomst, en alleen tegenover de taal. Als hij iemand mobiliseert is hij het zelf.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Jan-Willem Anker, pronomina, Pronomina in de lyriek

Lees Interacties

Reacties

  1. Marc Kregting zegt

    24 februari 2021 om 18:20

    Inderdaad een ingrijpende herschrijving, die ik net als Marc van Oostendorp een verbetering vind. Anker vindt hier volgens mij een oplossing voor een ingewikkeld probleem dat bijvoorbeeld identiteitspolitiek parten speelt: hoe een ‘wij’ te formeren dat geen ondermijnend ‘zij’ schept?
    Door Ankers allerminst vrijblijvende keuze voor een ‘ik’ kan er nog slechts een ‘jij’ reageren: elke individuele burger die zich verantwoordelijk voelt voor alles en iedereen die hem omgeeft.
    Een vervolg op de toch wat pastorale uitdrukking ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. Zou Ankers ‘mobiliseer’ daarom wel een overgankelijk werkwoord zijn? Zeker bij herlezing krijg ik de sensatie hier iets intransitiefs te lezen, zoals in kristalliseren, polariseren, en, niet toevallig, radicaliseren.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d