Verwarwoordenboek vervolg (211)
Door Jan Renkema
In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.
Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.
bijzonder / opmerkelijk
De woorden zijn vaak inwisselbaar, maar er zijn ook subtiele betekenisverschillen.
bijzonder afwijkend van het gewone, speciaal, eigenaardig; in hoge mate
- In november 18 graden, dat is wel heel bijzonder.
- In Nederland kennen wij algemeen en bijzonder onderwijs.
- Deze top-kok had een bijzonder ontwikkeld smaakgevoel.
opmerkelijk afwijkend van het gewone, frappant, bevreemdend
- In november 18 graden, dat is wel heel opmerkelijk.
- Het is wel opmerkelijk dat er in het Brabants zo weinig woorden zijn voor emoties.
De overeenkomst in betekenis is ‘afwijkend’. Maar bij opmerkelijk gaat het er eerder om dat de afwijking je erg opvalt, of dat je de afwijkend vreemd vindt. Dus als je 18 graden in november bijzonder vindt, dan benoem je eerder de uitzondering. En als je die temperatuur opmerkelijk vindt, dan vind je die eerder vreemd.
Het lijkt er ook op dat je bij opmerkelijk eerder een neutraal of negatief oordeel hebt. Bij bijzonder lijkt het eerder om een positief oordeel te gaan. Vandaar ook die prachtige ironie in het tv-programma Luizenmoeders toen juf Ank over een kind met twee vaders en ook nog een biologische vader zei: Dat vinden wij niet raar, dat vinden wij alleen maar heel bijzonder.
Vergelijk ook de volgende zinsparen:
- Zij was bijzonder gekleed.
- Zij was opmerkelijk gekleed.
- Bijzonder, bij de Amerikaanse verkiezingen in 2020, zoveel stemmen voor Trump.
- Opmerkelijk, bij de Amerikaanse verkiezingen in 2020, zoveel stemmen voor Trump.
Als je zegt dat iemand bijzonder gekleed gaat, klinkt daar ook vaak een compliment in door. Maar als je zegt dat iemand opmerkelijk gekleed gaat, dan heb je zo wel je eigen gedachten over de kledingkeuze. En in de zinnen over de Amerikaanse verkiezingen zou dan het woordje bijzonder verraden dat je vóór Trump bent, terwijl opmerkelijk eerder een anti-Trump houding aangeeft. Misschien kan een lezer van deze rubriek dit zinspaar gebruiken, of aanpassen aan onze verkiezingen, in een onderzoek naar politieke voorkeuren. En als zo’n onderzoek dan het vermoede resultaat oplevert, kunnen we het resultaat bijzonder opmerkelijk noemen.
In het Verwarwoordenboek wordt wel het koppel mening/standpunt genoemd. Ik zou graag een toelichting zien op het koppel mening/oordeel. Kan dat?
Over het hoofd gezien! Dank. Zal kijken hoe ik ‘oordeel’ kan opnemen.