• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

“Een toonbeeld van willekeurigheid en pseudo-wetenschappelijkheid”

22 april 2021 door Viorica Van der Roest 1 Reactie

Parthonopeus: editiewerk in uitvoering – deel 14

In de Bouwstoffen van het Middelnederlandsch Woordenboek zegt Lieftinck over Bormans’ uitgave van de Parthonopeus-fragmenten: “De uitgave is een toonbeeld van willekeurigheid en pseudo-wetenschappelijkheid.” Eerder had De Vreese in diezelfde Bouwstoffen al over de editie Bormans gezegd: “de uitgave is vrijwel onbruikbaar.”

Maar niemand heeft het zo duidelijk geanalyseerd als Anton van Berkum, die in 1897 promoveerde op de Parthonopeus met een uitgave van de eerste 1062 verzen van de roman.* Na een opsomming van de editeurs van de Parthonopeus-fragmenten die tot dan toe uitgegeven waren, zegt hij:

Bilderdijk, Massmann en Bormans […] zijn er bovendien niet voor teruggeschrikt de destijds bekende fragmenten critisch uit te geven, Bilderdijk met bescheidenheid, Massmann met piëteit en nauwgezetheid, Bormans met in een grijsaard onverklaarbare grilligheid. Met uitzondering van de laatste, die tevens de meest omvangrijke is, getuigen alle uitgaven, de tijden in aanmerking genomen, van degelijken wetenschappelijken zin.

Daarna gaat hij dieper in op wat er mis is met de uitgave door Bormans:

Men is het er vrij wel over eens, dat de uitgave van den Luikschen hoogleeraar geheel onvoldoende is; dat, al koesterde hij blijkbaar het oprechte verlangen de resten van onzen roman in zoodanigen vorm uit te geven, dat daardoor zijn letterkundige waarde in het juiste licht geplaatst werd, hem dit voor een groot deel niet gelukt is; en dat hij bovendien door zijn willekeur in het aanbrengen van veranderingen zijn uitgave onbruikbaar heeft gemaakt voor de studie der taal en der vergelijkende letterkunde, waarvoor juist deze roman van het grootste belang is. Immers elke bladzijde draagt de onmiskenbare sporen van overhaasting, vooringenomenheid tegen zijn voorgangers Massmann en Jonckbloet en gebrek aan logischen zin, eigenschappen, die steeds tot slechte uitkomsten moeten leiden, maar vooral bij een uitgave, waarbij eigenaardige moeielijkheden te overwinnen zijn, tengevolgde van het groot aantal gapingen in den tekst en van het bijna doorloopend ontbreken eener tweede lezing.

Vooral de manier waarop Bormans de werkelijke grenzen tussen de fragmenten geheel in het duister gehuld heeft, is inderdaad schadelijk. Het is nu één keer zo dat er hiaten zijn tussen de overgeleverde tekstfragmenten, en dat moet je als editeur goed begeleiden zodat de lezers het kunnen blijven volgen. Bormans heeft er helaas een rommeltje van gemaakt. Van Berkum vat het zo samen:

Nu eens laat hij een fragment beginnen, waar de tekst zich volkomen aansluit bij het onmiddelijk voorafgaande, dan weer zijn in één fragment stukken vereenigd, welke door een of meer omvangrijke gapingen van elkaar gescheiden zijn.

Ook over Bormans’ keuzes op het gebied van de spelling is Van Berkum duidelijk: Bormans had deze beter niet kunnen aanpassen aan zijn beeld van een ideaal Vlaams.

Hij zou daardoor veel materiaal, belangrijk door zijn verscheidenheid en zijn omvang, toegankelijk gemaakt hebben voor den linguist, terwijl nu dat alles, woorden, taalvoormen en dialectische eigenaardigheiden, door zijn manier om te normaliseeren verloren is gegaan en vervangen is geworden door een normaal-dialect, waarvan de bijzonderheden bovendien zelden consequent zijn volgehouden.

Van Berkum concludeert:

Van dat gevoel van piëteit, dat zich meester maakt van ieder, die, in de tegenwoordigheid der eerbiedwaardige overblijfselen uit lang vervolgen eeuwen, zich ernstig verdiept in de beschouwing van een zoo ver van ons verwijderde gedachtenwereld, is dan ook in Bormans’ uitgave niet veel te bespeuren. […] uit alles blijkt dus, dat Bormans een critische uitgave heeft willen geven, zonder zijn stof te beheerschen.

De problemen van Bormans’ uitgave worden goed duidelijk wanneer je zijn editietekst ziet naast de werkelijke tekst van Parthonopeus van Bloys. In de komende maanden zal ik daarom met enige regelmaat voorbeelden bespreken van opvallende slordigheden, vrijpostigheden of fouten van mijn voorganger in contrast met mijn diplomatische afschriften van de fragmenten.

* de volgende citaten komen uit de inleiding van zijn uitgave, p. XVIII-XXII.

Foto: Viorica Van der Roest

Vorige aflevering

Volgende aflevering

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: filologie, middeleeuwen, Middelnederlandse handschriften

Lees Interacties

Reacties

  1. Arend Quak zegt

    23 april 2021 om 10:05

    Een boeiende beschouwing. Ik ben heel benieuwd naar de resultaten!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d