• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Brexit, Nexit, Grexit, Quexit, referexit, trexit, clexit, Megxit, Blaxit

25 juli 2021 door Siemon Reker 2 Reacties

‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (2)

Ja, het woord taalsmeedsel is zo’n opzettelijk gemaakt woord van het type waar het zélf weer een geval van is (zoals assimilatie een voorbeeld is van assimilatie en een afko van een afkorting): we zetten –sel achter de stam van een woord (smeed) en vatten taalsmeedsel op als het product van taal net zoals de optelsom bij bedenksel, baksel e.d. al langer bestaat. Misschien is smeedsel al voldoende als aanduiding.

Hoe lang is –sel al een achtervoegsel? Ik weet het niet, al erg lang. Dichterbij maar, actueel en succesvol: sinds 2016 is –exit naast een zelfstandig naamwoord met de betekenis ‘uitgang’ zo’n suffix geworden. Dat heeft in deze positie betrekking op een figuurlijker vertrek zoals in Brexit: British + exit. In het verlengde van de gebeurtenissen in het Verenigd Koninkrijk ging het in de Nederlandse politiek over een Nexit, als gevolg van de financiële perikelen was er een poos sprake van Grexit (Griekenland uit de eurozone). Analogievormen die bewust zo uit twee woorden samengesmeed zijn. Actueel voorbeeld met een landennaam is te zien aan The Guardian van gisteren, 14.07.2021:

Al snel hoefde –exit niet meer onderdeel te zijn van een langer woord dat begon met de naam van een land. Quexit stond er begin februari 2019 in een kop in de Washington Post bij berichten dat de Britse Queen naar een veilige plaats gebracht zou kunnen worden wanneer er onlusten zouden ontstaan in het verlengde van de Brexit: Queen + Brexit.
Brexit stond waarachtig in de aandacht van de Amerikanen, want ook voorafgaand aan het echte terugtreden van Rex Tillerson, minister van Buitenlandse Zaken van de USA, werd daarop al gespeculeerd met het wat complexer gesmede woord Trexit: Tillerson + Rex + exit.

Toen door Amerika aangekondigd werd dat Trump c.s. afscheid wilden nemen van het Klimaatakkoord van Parijs, was het woord clexit een poosje gangbaar: climate+exit. Je moet het even weten en daarna is het herkenbaar. In Nederland schreef De Telegraaf over een trexit, de NRC over referexit. Het laatste woord is doorzichtig, als je het eenmaal weet, het einde van de Referendumwet werd erin uitgedrukt. Trexit was de optelling van transgender+exit: volgens de betreffende krant zouden veel omgebouwde personen op hun schreden terug keren.

Prins Harry en zijn echtgenote besloten naar Canada te verhuizen, nee, het kon in het vroegste begin van de corona-pandemie nog nét gewijzigd worden en het werd Los Angeles in Amerika. Het leidde tot de term Megxit = Meghan (& Harry) + exit. Misschien was het een exit uit het VK, misschien eentje uit het Britse koningshuis.

De hoorbare vorm is net zo van belang in de Amerikaanse variant Blaxit – om discriminatie op basis van hun huidskleur te ontlopen verlieten blacks de VS (blacks + exit): Blaxit. Wat moeilijk zichtbaar te maken is, registreren we hier via het óor evenals in het geval van Megxit of Mexit wat hetzelfde klinkt: bij de taalsmeedsels in deze reeks gebeurt het niet steeds, maar het is wel een extra plusje waard als er op de overgang tussen beide woorden overlap is. Net als bij laswerk, taalsmeden.

We varen verder – kom aan boord, lezer.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: blend, morfologie, taalverandering

Lees Interacties

Reacties

  1. Wouter van der Land zegt

    25 juli 2021 om 13:54

    Leuke serie! Bij ‘Brexit’ heb ik het vermoeden dat meespeelt dat het begint met een medeklinkercluster. Bij oervoorbeeld ‘breakfast’ is dat ook het geval (en bij ‘Brangelina’). Je benadrukt daarmee dat het een variatie is, meer dan bijvoorbeeld bij ‘Nexit’. Je hebt dan ook meer houvast om de betekenis te raden of te onthouden. En misschien is het ook traditie, vanwege dat oervoorbeeld (uit eind negentiende eeuw, meen ik).

    Beantwoorden
  2. Wouter van der Land zegt

    25 juli 2021 om 18:31

    excuses, bij het oervoorbeeld bedoelde ik uiteraard ‘brunch’ (‘breakfast’ + ‘lunch’).

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d