• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Van PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap

27 juli 2021 door Siemon Reker 1 Reactie

‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (3)

Woorden zijn langere of kortere groepjes letters. De letters corresponderen met klanken en die leiden tot de uitspraak van een woord. Er zijn ook letterreeksen die we als letters uitspreken. Laten we het betaalde voetbal even te hulp roepen. In Breda is er een club die NAC heet, in Nijmegen is er eentje die als NEC te boek staat. Als ik me niet vergis, zeggen de meeste mensen “nak” als ze het over NAC hebben maar in het geval van NEC “en-ee-see”. Ik zou daarom liefst de letterreeks N.E.C. met ouderwetse puntjes schrijven in onderscheid met het woord NAC.

In de Nederlandse politiek hebben we ook partijen die een naam hebben die als woord worden uitgesproken (ChristenUnie, GroenLinks, Volt), maar de meeste als letterreeks zoals SP, CDA, VVD, FvD, PVV, PvdA. Ook die laatste groep kunnen we als voorbeelden van taalsmeedsels uit deze serie zien, of als portmanteau zoals Lewis Carroll ze doopte: in dit geval nemen we telkens de eerste letter van een woord en samen levert dat een letterreeks op die de partijnaam wordt. Dit is de simpelste manier van het maken van een naam. Trouwens, is VOLT een woord of een letterreeks? Het eerste: het is de aanduiding voor een maat uit de sfeer van elektriciteit, begrijpelijk in heel Europa en daarom geschikt voor een partij in dit werelddeel nieuwe energie wil brengen.

  • Soms zijn er namen die weliswaar als woord genoteerd zijn maar desondanks als een letterreeks gezien moeten worden. Bewust verkeerd! Avebe is een Noord-Nederlands voorbeeld (uit te spreken als “A.V.B.”), Erres was een landelijk soort Philips: Erres stond voor R. Stokvis. Of neem hierboven dit voorbeeld van de RSD, maar geschreven als Eresdé (Regionale Schoonmaak Dienstverlening).
  • Soms zijn er namen die als het ware beide zijn, dus én letterreeks én een woord: PEN bijvoorbeeld, de internationale schrijversclub van poëten, essayisten en romanschrijvers waarbij de Engelse woorden de letterreeks P.E.N. opleveren en dus ook PEN. Wat is een mooiere, simpel-literaire naam voor juist deze categorie personen.

Van PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap die ons indirect weerom brengt naar de Nederlandse politiek. BUMA is het Bureau voor Muziek-Auteursrechten, het begin van drie woorden die de werkingssfeer van deze organisatie uitdrukken. Maar Buma is ook de denigrerende afkorting uit de (vroegere) jongerentaal voor een burgerlijk persoon, burgerman(netje).

Toevallig is Buma (eigenlijk Van Haersma Buma) de naam van een Nederlandse CDA-politicus – diens gevoel voor grappen zorgde voor het ontstaan van de term bumor ‘Buma-humor’. Het eerste deel van dat woord laat zien hoe enerzijds buma zowel een een afko kan zijn uit een langer woord (burgerman) en een woord als resultaat van een letterreeks (nu ja, min of meer), maar zélf afgekort weer op kan gaan in de combinatie bumor. (Het ging hier vaker over taalsmeedsels maar dan eerder terloops.)

In het gedicht Jabberwocky in Through the Looking Glass gebruikt Lewis Carroll fictieve, zelf verzonnen samengesmolten woorden zoals brillig. Humpty Dumpty legt aan Alice de achtergrond daarvan uit: “”BRILLIG” means four o’clock in the afternoon — the time when you begin BROILING things for dinner.’” Hij licht het fabriceren van de woorden even verderop als volgt toe: “You see it’s like a portmanteau — there are two meanings packed up into one word.’”
Carroll richt zich dus op de inhoud van twee begrippen die in één woord als in een koffer worden samengepropt of gebundeld. Duidelijker dan in het voorbeeld van brillig is het voor ons te observeren in een ander verzinsel, mimsy: de optelsom van het begin van miserable ‘ellendig’ en de staart van flimsy ‘stelt niks voor’. Of een andere kop-staarter inde vorm van wabe, iets wat (a long) way before or behind is, voor- of achterloopt. De verzonnen kofferwoorden van Lewis Carroll hebben het – tot mijn verrassing – zeker niet allemaal gebracht tot vermelding in de OED.

We zijn al even onderweg, het wordt tijd voor het motto van die tennisclub uit waar was het, ‘t Zandt (bij Delfzijl)? Deze heette ORINDEK, wat staat of stond voor ‘Orde in de keet’: volgende aflevering. (Odivia betekende ‘ons doel is vrijheid in alles’. In alles? De tennisregels golden in 1927 vast wel in Eenrum – net als in Usquert waar Odit ‘ons doel is tennis’ betekende, jeugdafdeling Tiod ‘tennis is ons doel’. De laatste drie woorden ontstaan uit reeksen eerste letters.)

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Siemon Reker.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: morfologie, woordvorming

Lees Interacties

Reacties

  1. Casper de Weerd zegt

    27 juli 2021 om 11:13

    De Buma moet dat niet zijn het Buma? Of verwijst de titel naar de CDA politicus

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jonathan Griffioen • Abnormale kinderen

Ja, Rutger Kopland is blauw.
M. Vasalis is blauwer,
veel blauwer, rode grond met blauwe
bergen. Kopland is grijzer, ik zag nooit
grijzer blauw.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d